හිත නතර වුණු නේපාල්ගුන්ජ් හි මතක සටහන් 💗

හෘදය සංවේදී ලේඛකයෙක් සමඟ පිටු 261 පුරා දිවෙන නේපාල් වැසියන්ගේ හදවත් හි කැකෑරුණු දුක, සතුට, ආදරය, කරුණාව, ද්‍රරිද්‍රතාවය යනාදි නොයෙකුත් මාතෘකා ඔස්සේ "යාත්‍රාහාරි"   විඳගත්තා කිව්වොත් මං නිවරැදියි. 

වසන්තා කේ. මිහිඳුකුලසූරිය යනු රාජ්‍ය සම්මානලාභි ළමා ගීත රචිකාවියක්. ඇගෙ ප්‍රථම පරිවර්තිත නවකතාව වුව ද "යාත්‍රාහාරි"  ඉතා විශිෂ්ටය. ඉතා ළගන්නා සුළු බස් වහරකින් හා මනා පරිචයෙන් යුතුව ඇය තම පරිවර්තන කාර්‍ය් සිදුකර ඇති බව නොරහසකි. පාදක සටහන් උපයෝගී කොට ගෙන නේපාලය හා බැඳුණු සමාජ, සංස්කෘතික හා ආගමික පරිසරය පිළිබඳව අපගේ නිම් වළලු පුළුල් කිරීමට ඇය දැරූ වෙහෙස ඉමහත්‍ ය. මුල් කෘතියේ අන්තර්ගතයට හානියක් නොකර අලංකාර බස් වහරකින් අපේ සිත් බැඳ ගැනීමට  කළ උත්සාහය අමිලය. 

එසේම නේපාල ජාතික කවියෙක් වූ භීෂ්ම උප්‍රෙටි ගෙ Paaila Paaila නම් ප්‍රථම නවකතාව සඳහා ඇය ඉතා සාධාරණයක් සිදුකර ඇති බව ද සඳහන් කළ යුතුමය. එහි ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය An Endless Journey නමින් නේපාල ජාතිකයෙකු වූ මහේෂ් පෞද්‍යාල් විසින් සිදුකර ඇති අතර ඔහුට ද ස්තූති කිරීමට මෙය අවස්ථාවක් කර ගැනීම යුතුකමකි. 

රටපුරා ඇවිදීමට බොහෝ සේ ආසා කරන මගේත් එක්  හීනයක් තමයි ලෝකයෙ රටවල් කිහිපයක සංචාරය කිරීම. ඇවිද්ද පය දහස් වටී කියනවා වගේ ඒ තුළින් ලැබෙන අත් දැකීම් මිල කරන්න බැරි බව අපි හැමෝම දන්නා කාරණයක්.

" යාත්‍රාහාරි " පුරාම දිග හැරෙන මිනිස් සන්තානයේ හටගත් හැඟීම් විටෙක හදවතට යවුලකින් අනිනවා වගෙයි. එම නිසා මෙහි සඳහන්  මගේ හදවතේ ලැඟුම් ගත් ඇතැම් කොටස් ගැන  සටහනක් තබන්න හිතුවේ ඉන් අපට ගතහැකි ආදර්ශය මූලික කරගෙනයි. විවිධ ජන කණ්ඩායම් නියෝජනය කරමින් දේශගුණික කලාප කිහිපයක් හරහා දිවෙන සංචාරික ජීවිතයක අත් දැකීම් මේ තුළින් අපට විඳ ගැනීමට හැකියි.

"තමුන්නාන්සෙ ටවුමෙන් ආපු වැදගත් මහත්තයෙක්. අපි වගේ දුප්පතුන්ට ආචාර කරන්නේ ඇයි "

"ඔයත් මං වගේම මනුස්සයෙක්. හැම මනුස්සයෙක් ම එක සමානයි." (20 පිටුව )

මෙතැනදි  කූඩවල ජලය පුරවාගත් කාන්තාවක් හා ඇගෙ දියණිය හා කතාවට වැටෙන භාෂ්කර් ෂර්මා ගෞතම් නම් සංචාරකයා අතර සිදුවන්නේ ඉතා ගැඹුරින් අවධානය යොමුවිය යුතු කාරණයක්. කුල භේදය නිසා මිනිස්සු කොච්චර පීඩා විඳිනවා දැයි අපට යම් අවබෝධයක් ලබාගන්න මේ සංවාදය හේතු වෙනවා.

දැඩි ලෙස දරිද්‍රතාවයෙන් පීඩා විඳින ඔවුන්ගේ ජීවිත තුළ වඩා වැදගත් වූයේ අධ්‍යාපනය නොව ජීවන අරගලය බව ඒ දියණියගේ ප්‍රකාශය තුළින් මැනවින් විද්‍යාමාන වෙනවා.

ඔයා ඉස්කොලේ යනවා ද?

මම කලින් එකකට ගියා. ඒක අතෑරියා ...

ඒ මොකද ?

" ඉස්කෝලෙ අපට ගඟෙන් වතුර ගෙනැත් දෙන්නෙ නෑ, අපේ කෑම උයන්නෙවත් අපට ඇඳුම් ගන්ඩ සල්ලි දෙන්නෙවත් නෑනෙ, ඒකට අපි සල්ලි ගෙවනවා මිසක්...." (22 පිටුව)

ඒ වගේම දියණියගේ ඊළඟ ප්‍රකාශය කොච්චර ප්‍රබල ද කියලා දැනුණේ ඇගේ ජීවන අත් දැකීම් කෙතරම් නම් බලපාලා තියෙනවා ද කියල හිතෙන නිසයි.

" අම්මත් ඔයා වගේම හරි  ලස්සනයි. ඔයාගෙ ලස්සන අම්මාගේ මොනවට ද ඔයා වැඩියෙන්ම  කැමති ? "

" පිට කොන්ද "

" ආහ්... ඇයි ඒ ?"

" හීන්දෑරී, කෙට්ටු එකක් වුණාට ඒක හුඟාක් ශක්තිමත්. අපේ හැම කරදරයක්ම, දුකක්ම දරාගන්ඩ අම්මට හයිය හත්තිය දෙන්නෙ එතනින්... බඩගින්නෙන්වත් හෙලුවෙන්වත් තියන්නෙ නැතුව අම්මා අපිව ආරස්සා කරන්නෙ එයාගෙ කොන්ද පණ තියෙන හින්දා..." ( 23 පිටුව )

සමාජයේ ඇත්ත කියන මිනිස්සු දිහා අනෙකා දකින දෘෂ්ටි කෝණය කතුවරයා දකින්නේ මෙසේයි.

'සමාජය, ඇත්ත කියන කෙනාට උන්මන්තක ලේබලය අලවනවා. ඒක ප්‍රවාදයක් වගේ ලුහුබඳිනවා.... ' (35 පිටුව )

කෙතරම් අඟ හිඟ පැවතුනද කඳුකරයේ වෙසෙන කාරුණික නේපාල ජාතිකයෙකුගේ ආගන්තුක සත්කාරය සම්බන්ධ සටහන මගේ හිත් ගත්තේ එහි සඳහන්ව තිබුණු කෑම ජාතිවල නම් නිසාය. 

2018 දී කයිට්ස් බලකොටුවෙ සිදුකළ කැණීමේ දී අපිත් එක්ක යාපනය විශ්ව විද්‍යාලයේ පුරාවිද්‍යා කරපු සොයුරියන් වැඩ කළා. එක් දිනක් එක් සොයුරියකගෙ ආරාධනයෙන් අපි ඇගේ නිවසට ගියේ සති දෙකක් තිස්සේම කඩ කෑම කාලා අප්‍රිය වෙලා හිටිය මොහොතකයි.

ඇත්තටම ඒ කෑම අපිට එදානම් අමෘතයක් වගේ. ගෙදරකින් බත් ටිකක් කන්න ලැබීමත් ඒ ලැබුණු කෑම අපේ සංස්කෘතියට වඩා වෙනස් වීමත් අමුතුම රසයක් වගේම සතුටක් ගෙන දුන්නෙ. පහත ඡේදයේ තියෙන්නේ ඇත්තටම එදා අපි කාපු කෑම වට්ටෝරුවමයි. 

.... නිවසේ ස්වාමිදුව අපට බත්, පරිප්පු, මෝරු සහ අඹ අච්චාරු ආදියෙන් බොහෝ ආදරයෙන් සංග්‍රහ කළාය. මවක් තම දරුවන්ට කෑම කවන ආකාරයටම ඇය අපට කෑම බීමෙන් සංග්‍රහ කළාය. (151 පිටුව )

මිනිස්සුන්ගෙ ජීවිත ඇතුළාන්තයටම කිඳා බහින කතුවරයා එක් තැනකදී ධීවර පිරිසක් ඉලක්ක කොට ගෙන කළ ප්‍රකාශය ඉතාම ගැඹුරුයි.

" බාබා, ඒ කට්ටිය මාළු පහක් - හයක් අල්ලා ගත්තා" 

" මාළු විතරක් නෙමෙයි පුතේ... ඒ අල්ලා ගන්නේ ඒ ගොල්ලන්ගේ අනාගතය, ඒ මිනිස්සුන්ගෙ හීන..." ( 165 පිටුව )

ගැහැනියක් එසේත් නැත්නම් බිරිඳක් කියන්නෙ ජීවිතයකට කෙතරම් ශක්තියක් ද බැඳීමක් ද කියල මනාලෙස ඉස්මතු වෙන අවස්ථාවක් ලෙස ගෞතම් නම් මහල්ලාගේ ප්‍රකාශය දැක්විය හැකියි.

"ඒ ගොල්ලො ඉන්නවා තමයි. ඒත් ටික කාලෙකට විතරයි. ජීවිත කාලෙටම පිරිමියෙක් එක්ක ඉන්න එකම කෙනා එයාගෙ පවුල විතරයි. එයා... හෙවණැල්ලයි, ආදරෙයි දෙකම.... " ( 175 පිටුව )

මේ තවත් එක්තරා මවක්. ඇයට හැබෑකර ගන්න නොහැකි වුණු හීන තම දරුවන්ගෙන් හැබෑකර ගන්න වෙහෙසෙන්නියක්. බොහෝ දෙමව්පියන් එහෙමයි. තමන් වින්ඳ දුක් දරුවන්ට නොදෙන්නයි ඔවුන්ගේ ඒකායන පරමාර්ථය.

" මේ ග්‍රීස්මෙ වැඩ කරන්න අමාරු නැද්ද "

" අමාරුයි, ඒත් මට මගේ දරුවො ඉස්කෝලෙ යවන්ඩ ඕනි. අපේ කාලෙ මට එහෙම වාසනාවක් තිබ්බෙ නෑ. ඒත් ළමයි ඉස්කෝලෙ ගියොත් ඒ දරුවන්ට කන්තෝරු රස්සාවක් හොයා ගන්ඩ පුළුවන් ...."  ( 214 පිටුව )

එසේම දරුවෙක්ගෙ සතුට වෙනුවෙන් එකී පාර්ෂවයේ කුලය නොසලකා හරින්න මැලි නොවන දෙමව්පියන් සිටින බවත් ඒ වෙනුවෙන් ඇතැම්  නේපාල්ගුන්ජ් හි වැසියන් බසුනොබටන බවටත්  කදිම සාක්ෂියක් ලෙස භීම් ප්‍රසාද්ගෙ චරිතය දැක්විය හැකිය.

..... " අපේ පුතා ෂර්පා කෙල්ලෙකුට කැමති වුණාම අපට කරන්න දෙයක් නැති වුණා. පුතා සතුටින් ඉන්නවා නම් එයාගෙ අම්මා සතුටු වෙනවා. එයා සතුටින් ඉන්නවා නම් මටත් සතුටුයි " ( 219 පිටුව )

රටක ආණ්ඩු තිස්සේම දුප්පත්කම දකින්නෙ ඡ්න්දය ඉල්ලන කාලෙට විතරයි. එතකොට දේශපාලකයා පුළුවන් නම් දුප්පතුන්ගේ රෙදිත් අපුල්ලලා දේවී. ජීවිතේ අන්තිම අඩියටම වැටුණු බඩ ඉරිඟු වෙළෙඳාමේ නිරත වෙච්චි ජගදීශ්වර්, සැහැල්ලුවෙන් පැවසුව ද ආණ්ඩුව ගැන කළ ප්‍රකාශය ඉතා බැරෑරුම් විය.

" අපේ කටහඬ එච්චර දුරක් කොහොම යන්ඩද සර්? ඒ පාරෙ උස් කඳු තියෙනවා. ඒවා මගදි අපේ හඬවල් පහළට ඇදගෙන යාවි" ( 232 පිටුව )

මේ තවත් ගැමියෙකුගේ ආණ්ඩු විවේචනයක්. අපේ රටේ ආණ්ඩු ද ඒ ආකාරයයි. වෙනසකට තියෙන්නේ ජාතිය හා භාෂාව විතරයි.

" සේරම අතුගාලා දාලා ආණ්ඩුව සහන ගැන කතා කරනවා. සේරම විනාස වෙලා. ඔය කියන 'සහන' අපේ ජීවිත කාලෙටම ඇතිද? අපට ඕනි  සහනය ඒක නෙමෙයි. අපට ඕනි කරන්නේ අස්සද්දල යමක් හොයා ගන්ඩ ඉඩම්"  ( 233 පිටුව )

කිසියම් කෙනෙක් මෘදු සිනහවක් පා ආදරණීය වදනක් කියන්නේ නම්, මේ අහිංසක මිනිස්සු ඔහු විශ්වාස කරති. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙකුට රජය ගැන අසන්නට ලැබෙන්නේ වසර කිහිපයකට වරක් පැවැත්වෙන මැතිවරණවලදී පමණි. ඉන් පසු කිසිදු රජයක් ඔවුන් ගැන විමසන්නේ නැත. ( 254 පිටුව )

හදවතින්ම සුබ පැතුම් ආදරණීය වසන්තා අම්මේ. ඔබ අපව මුළු නේපාලය පුරාම රැගෙන ගියාට බෙහෙවින්ම තුති.

ජය 💗 💐

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි 

2020 නොවැම්බර් 13

අතීත මානව සමා­ජය පිළි­බිඹු කරන ඉබ්බ­න්ක­ටුව සුසා­නය

මධ්‍යම පළාතේ මාතලේ දිස්ත්‍රි­ක්කයේ ගලේ­වෙල ප්‍රාදේ­ශීය ලේකම් කොට්ඨා­ශ­යට අයත් ඉබ්බ­න්ක­ටුව, කලා ඔයේ පෝෂක ශාඛා­වක් වූ දඹුලු ඔයේ වම් ඉවුර කේන්ද්‍ර­ග­ත­කොට ගෙන කුරු­ණෑ­ගල ත්‍රිකු­ණා­ම­ලය පාරේ දඹු­ල්ලට සමී­පව පිහිටා ඇත. ඉබ්බ­න්ක­ටුව ජලා­ශයේ ඉහ­ත්තාවේ ස්වභා­වික ගොඩැ­ල්ලක හෙක්ට­යාර් 13 ක භූමිය වසා පැතිරී පව­තින ඉබ්බ­න්ක­ටුව සුසාන භූමිය මෙග­ලි­තික සම්ප්‍ර­දා­යට (මහා­ශිලා සම්ප්‍ර­දාය) අයත් ශිලා මංජුසා සුසාන (Cist burials) ස්වරූ­පයේ සොහොන් ගණ­නා­ව­කින් සම­න්විත වන අතර, එය මෙර­ටින් සොයා ගත් මනා­ලෙස සංර­ක්ෂිත පූර්ව-ඓති­හා­සික සුසාන භූමි­යකි.

1970 දී එව­කට පුරා­විද්‍යා කොම­සා­රිස් ව සිටි ආචාර්ය රාජා ද සිල්වා විසින් ඉබ්බ­න්ක­ටුව සුසාන භූමි­යෙහි පළමු පුරා­විද්‍යා කැණීම් කට­යුතු කළ අතර 1982 දී මධ්‍යම සංස්කෘ­තික අර­මු­දලේ දඹුල්ල සංස්කෘ­තික ත්‍රිකෝණ ව්‍යාපෘ­තිය මගින් මූලික ක්ෂේත්‍ර සමී­ක්ෂ­ණ­යක් සිදු කරනු ලැබීය. 1983-1984 යන කාල වක­වානු වලදී එම ව්‍යාපෘ­ති­යෙන් සුසාන භූමියේ උතුරු කෙළ­ව­රෙහි පිහිටි සුසාන ගර්භ පොකු­රක් විවෘත කෙරිණි. කැල­ණිය විශ්ව­වි­ද්‍යා­ලයේ මැදි­හත් වීම මත 1986 දි සමස්ත සුසාන භූමි­යෙ­හිම අධ්‍ය­න­ය­කින් පසුව විස්ත­රා­ත්මක සැල­සු­මක් සකස් කර­න්නට විය.

ඉන් පසුව 1988 හා 1990 දී මධ්‍යම සංස්කෘ­තික අර­මු­දල, පුරා­විද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආය­ත­නය සහ ජර්ම­නියේ කාවා (The Kommission fur Algemeine und Vergleichende Archaeologie) යන ආය­තන එක්ව දෙස් විදෙස් ගවේ­ෂ­ක­යන් විසින් සිදු­කළ පුරා­වි­ද්‍යා­ත්මක ගවේ­ෂ­ණයේ ප්‍රති­ඵ­ල­යක් ලෙස සොහොන් කොත් 21 ක් සොයා ගන්නට හැකි­විය. ඉබ්බ­න්ක­ටු­වෙන් ලැබුණු අඟුරු සාම්පල රේඩියෝ කාබන් පරී­ක්ෂ­ණ­යට ලක් කිරී­මෙන් අන­තු­රුව එය ක්‍රි.පූ. 6 වන සිය­ව­සට අයත් යැයි නිග­ම­නය විය.

ජර්ම­නියේ කාවා අර­මු­දලේ අනු­ග්‍ර­යෙන් කැල­ණිය විශ්ව­වි­ද්‍යා­ලය මගින් 1988 දී කැණී­මක් ආරම්භ කරන ලද අතර වර්ග මීටර් පහ­ළො­වක් පමණ භූමි ප්‍රමා­ණ­යක් මෙම කැණී­මට යොදා ගෙන තිබුණි. මේ අව­ස්ථාවේ දී සුසාන 10 ක් මතු­කර ගැනී­මට හැකි­විය. එහි මැටි­යෙන් කළ බරණි රාශි­යක් හඳුනා ගනු ලැබීය. එසේම මිනී දැවූ පිලිස්සු ආදා­හන වේදි­කා­වක්ද මතු කර ගැනී­මට හැකි වූ බව සඳ­හන්ය. මැටි බරණි තුළ විචිත්‍ර කානේ­ලි­යන් පබළු සහ ඔනික්ස් ගණයේ මාල හමු වීම සුවි­ශේ­ෂීය.

1988 කරන ලද කැණීමේ දී මතු කර­ගත් එක් සොහො­නක ගල් පිය­නක් මත දකුණු ආසි­යාවේ පැර­ණි­තම ශිලා සට­හ­නක් හමු විය. පුරා­විද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආය­ත­නයේ මහා­චාර්ය රාජ් සෝම­දේව ප්‍රකාශ කරනු ලැබූයේ මෙම පියන් ගල් වලින් හමු වූ සංකේත අක්ෂර දෙක ඉන්දි­යාවේ මොහෙ­න්දෝ­ජාරෝ -හරප්පා වලින් හමු වූ සංකේත හා සමාන බවය. මෙම සංකේ­තය බ්‍රහ්මී “බ” අක්ෂ­ර­යට එකතු කළ සංකේ­ත­යක් ලෙසින් පෙනුන ද මහා­චාර්ය රාජ් සෝම­දේ­ව­යන්ගේ අද­හස වූයේ ඉබ්බ­න්ක­ටුව ශිලා සංස්කෘ­තිය දකුණු ඉන්දි­යාවේ මෙග­ලි­තික සංස්කෘ­ති­යක් හෝ උතුරු ඉන්දි­යාවේ ප්‍රභ­ව­යක් හෝ නොවන බවය. මූල ඓති­හා­සික යුගයේ සභ්‍ය­ය­ත්වය ඉන්දි­යා­වෙන් ආන­ය­නය කරන ලද්දක් නොවන බව මහා­චාර්ය රාජ් සෝම­දේ­ව­යන්ගේ අද­හ­සයි. එහෙත් එකළ දේශ­පා­ලන, සමා­ජීය, ආර්ථික හා සංස්කෘ­ති­ක­මය ලක්ෂණ වලින් දියුණු වුණු සමා­ජ­ය­කින් කලා­පීය සම්බ­න්ධතා තිබෙ­න්නට ඇත.

2015 දී මධ්‍යම සංස්‌කෘ­තික අර­මු­දලේ එව­කට අධ්‍යක්‍ෂ ජන­රාල්ව සිටි මහා­චාර්ය ප්‍රිශාන්ත ගුණ­ව­ර්ධන ගේ මග­පෙ­න්වීම යටතේ පුරා­විද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආය­ත­නයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථි­කා­චාර්ය රංජිත් බණ්ඩාර දිසා­නා­යක විසින් ඉබ්බ­න්ක­ටුව මහා ශිලා සුසා­නයේ කැණීම් නැවත ආරම්භ කරන ලදී. එය මෙම සුසාන භූමිය සම්බ­න්ධව සිදු­කළ පර්යේ­ෂණ ඉති­හා­සයේ තෙවන අදි­ය­ර­යයි. මෙම පුරා­වි­ද්‍යා­ත්මක කැණීමේ දී මූලික අව­ධා­නය යොමු වූයේ ඉබ්බ­න්ක­ටුව මහා­ශිලා සුසාන භූමියේ මූල ඓති­හා­සික අව­දි­යට අයත් මහා­ශිලා භූමි දර්ශ­නය (Megalithic Landscape) අධ්‍ය­ය­නය කිරී­මයි. ඒ අනුව එහි නිර්මිත පරි­ස­රය (built environment) හා ද්‍රව්‍යා­ත්මක සංස්කෘ­තිය (Material Culture) කෙරෙහි විශේ­ෂ­යෙන්ම සැල­කි­ල්ලක් දැක් වූ අතර තදා­ශ්‍රිත පරි­ස­රය පිළි­බඳ වාර්තා කිරී­මට මෙම කැණීම මගින් හැකි­විය.

මෙහිදී අව­ධා­නය යොමු කර­වනු ලැබූයේ මීට පෙර අව­ස්ථාවේ දී සොයා ගත් 21 සුසාන පොකු­රට මඳක් බට­හි­රින් පිහිටි සුසාන ය. බට­හිර පෙදෙ­සෙහි මතු­පිට සුසාන ගර්භ 2 ක් දක්නට ලැබීම හා එහි පොළො­වෙහි ස්වභා­වය එම ස්ථානය තෝරා ගැනී­මට හේතු­විය. මෙම කැණීමේ දී සුසාන ගර්භ 47 ක්‌ අනා­ව­ර­ණය කර­ගැ­නී­මට හැකි වූ අතර ශිලා මංජුසා (Stone cist) 26 ක්‌ සහ බරණි (Clay urn) සුසාන 21 ක්‌ ම­තු­කර ගැනී­මට හැකි­විය. මින් බරණි සුසාන 6 ක අභ්‍ය­න්තර කැණීම් සිදු­කළ අතර ඒ සියලු බර­ණි­ව­ලින් අස්‌ථි කොටස්‌, පුරාණ පබළු සහ මෙව­ලම් යනාදි වශ­යෙන් මාන­ව­කෘති සොයා ගැනිණි.

මෙග­ලි­තික් යන්නට ග්‍රීක භාෂා­වෙන් විශාල ගල් යන්නට අර්ථ දක්වා ඇති අතර ගල් පුවරු උප­යෝගී කොට ගෙන මෙම සොහොන් කොත් නිමවා ඇත. ඇතැම් සොහොන් කොත් ගල් පිය­න්ව­ලින් වසා තිබුණු අතර එහි අභ්‍ය­න්ත­රයේ විවිධ ප්‍රමා­ණයේ මැටි භාජන තබා ඒවායේ මළ­වුන්ගේ අළු තැන්පත් කොට තිබුණි. මෙම මැටි බඳුන් විවිධ හැඩ­යන් ගත් අතර කාල­රක්ත (කළු රතු) මැටි­බ­දුන් විශේ­ෂය (Black and Red Ware), හා රතු මැටි­බ­දුන් විශේ­ෂය (Red Ware), යනු­වෙන් වර්ග දෙක­කින් යුක්ත විය. මින් විශාල බරණි අයත් වූයේ රතු මැටි බඳුන් විශේ­ෂ­ය­ටයි. එවැනි විශාල බරණි 20 ක් පමණ ද කුඩා ප්‍රමා­ණයේ කළු රතු මැටි බඳුන් 30 කට අධික ප්‍රමා­ණ­යක් හමූ වූ බව ද සඳ­හන්ය.

කැණිම් වාර්තාවේ දැක්වෙන පරිදි මෙහිදි අනා­ව­ර­ණය කර­ගත් මැටි බඳුන් ඒවා හමු වූ සන්දර්භ, භාවි­තය හා ස්වභා­වය අනුව කාණ්ඩ 4 ට වෙන් කරනු ලැබීය. 

ඒකල බරණි (Solitary Urns) - මේවා විශාල භාණ්ඩ විය. සුසාන බඳුන් ලෙස භාවිත වී ඇත. සිරස් ආකා­ර­යට තැන්පත් කොට ඇති මෙම බරණි පිය­න­කින් (Lid cum bowl or Capstone) හෝ පිය­න්ග­ල­කින් ආව­ර­ණය කොට තිබේ.

 තර­මක් විශාල බරණි (Main urns with serving ware in the cist) - මේවා ශිලා­කු­ටීර සොහොන් අභ්‍ය­න්ත­රයේ තැන්පත් කොට ඇති ප්‍රධාන සුසාන භාණ්ඩයි. ඒවා සිරස් හෝ තිරස් ආකා­ර­යට තැන්පත් කොට තිබේ. 

වත් සිරිත් භාණ්ඩ (Supplementary serving ware) - සුසාන ගර්භ අභ්‍ය­න්ත­රයේ තැන්පත් කොට ඇති විවිධ ප්‍රමාණ හා හැඩ­ව­ලින් යුක්තය. 

පිද­විලි භාණ්ඩ (Secondary urns or Offering pots)

මෙම කැණි­මෙන් ලැබුණු බරණි ප්‍රධාන ප්‍රවර්ග (Burial type) දෙක­කට අයත් වන අතර ඒවා ශිලා මංජුසා (Stone cist) ‌ සහ බරණි (Clay urn) සුසාන යනු­වෙන් දක්වා ඇත. එමෙන්ම සුසාන වාස්තු­වි­ද්‍යාව, ඉදි­කි­රීමේ ස්වභා­වය, අන්ත­ර්ගත සුසාන ද්‍රව්‍ය සහා සුසාන බඳුන් තැන්පත් කොට ඇති ආකා­රය යන ලක්ෂණ අනුව ඒවා උප වර්ග 12 කට වර්ග කොට තිබේ.

ආය­තා­කාර හා චතු­ර­ස්‍රා­කාර හැඩ­ව­ලින් යුක්තව විවිධ ප්‍රමා­ණ­ව­ලින් ශිලා මංජුසා සුසාන ගර්භ සම­න්විත විය. එසේම පිය­න්ගල් රහිත හා පිය­න්ගල් සහිත යනු­වෙන් සුසාන දෙයා­කා­ර­යකි. බරණි සුසාන වර්ග කිහි­ප­යකි. එනම්, පිය­නක් සහිත බරණි සුසාන හා මතු­පි­ටින් පිය­න්ග­ලක් තබන ලද සුසාන බරණි යනු­වෙනි. කැණී­මෙන් සොයා­ගැ­නුණු සොහො­න්ගත කළ බරණි 47 අත­රින් 21 ම මළ­වුන්ගේ අළු තැන්පත් වූ මැටි භාජ­නය.

තඹ සහ යකඩ ලෝහ­යෙන් කළ මෙව­ලම් සහ විවිධ අමු­ද්‍ර­ව්‍ය­ව­ලින් හා හැඩ­ව­ලින් යුතු පබළු වර්ග ද ටෙරා­කොටා නිර්මාණ, මාල, වළලු, කරාබු ආදිය ද මෙහි දී හඳු­නා­ග­න්නට හැකි වූ අතර කානී­ලි­යන්, ඇගේඩ් යන දකුණු ඉන්දි­යානු කලා­ප­යට ආවේ­ණික විශේ­ෂිත පබ­ළු­ව­ලින් කළ ආභ­රණ අව­ශේෂ එයින් සොයා­ගත් විශේ­ෂිත පුරා­වස්‌තු අත­රට අයත් වේ.

සුසාන ගර්භ තුළ තැන්පත් කරන ලද පැරණි පබළු බොහෝ ප්‍රමා­ණ­යක් අනා­ව­ර­ණය කර ගැනී­මට හැකි­විය. මෙම පබළු කැණිම් කරන අව­ස්ථාවේ දී මෙන් ම ගර්භයේ තිබුණු පස් ඉවත් කොට වියළි හා තෙත හැලීමේ දී හමු වූ බව සඳ­හන්ය. තිරා­වාණ (Clear quarts) හා කානී­ලි­යන් (Carnilean) යන ඛණිජ වලින් පබළු නිමවා තිබුණු අතර මැටි මුවා පබළු (terra-cotta) ද හමූ වූ බව සඳ­හන්ය.

ඉබ්බ­න්ක­ටුව සුසා­නය ශ්‍රී ලංකා­වෙන් හමු වූ මූල ඓති­හා­සික සුසාන භූමි අතු­රෙන් විශා­ල­තම සුසාන භූමි­යයි. මුල්කා­ලීන යකඩ යුග­යට අයත් වූ මෙර­ටින් සොයා ගැනුණු මානව ජනා­වා­සය හා ඊට අනු­බද්ධ සුසාන භූමිය ලෙස ඉබ්බ­න්ක­ටු­වට නුදු­රින් සොයා­ගත් පොල්වත්ත නමින් හැඳි­න්වෙන ජනා­වාස භූමිය නම් කළ හැකිය. ඉබ්බ­න්ක­ටුව සුසාන භූමි­යට සමා­න්ත­රව ඉබ්බ­න්ක­ටුව වැවට ඉහ­ළින් මෙම පොල් වත්තේ ජනා­වා­ස­යක අව­ශේ­ෂ­යන් හඳු­නා­ගත හැකිය. එම ජනා­වා­සයේ සිටි මිනි­සුන්ගේ මළ­මිනී මෙහි මිහි­දන් කර­න්නට ඇතැයි යන්න අද­හ­සයි. සීගි­රිය සහ යටි­ග­ල්පොත්ත ප්‍රදේශ වලින් මෙම කාල වක­වා­නු­වට අයත් යැයි සැල­කෙන සුසාන හමු වූවද මෙහි විශේ­ෂ­ත්වය වනුයේ ඉබ්බ­න්ක­ටුවෙ මහ­ශිලා සුසා­නය ඉතා විශාල වීමය.

පූර්ව ඓති­හා­සික සංස්කෘ­ති­යට අදාළ (එනම්: ක්‍රි.පූ.1000, අදින් වසර 3000කට පෙර) පැර­ණි­තම සාධක ලෙස වාර්තා වන්නේ අනු­රා­ධ­පුර ඇතුළු-නුව­රිනි. විකි­රණ මාන දින නිය­මය හා ඔක්ස්කැල් කාල­නි­ර්ණය අනුව මේ සංස්කෘ­තිය ක්‍රි.පූ.1000 තරම් ඈතට දිවෙන බව ආචාර්ය ශිරාන් දැර­ණි­ය­ග­ලගේ අද­හ­සයි. එමෙන්ම මෙග­ලි­තික සුසාන ආශ්‍රි­තව පැර­ණි­තම කාල­නිර්ණ (ක්‍රි.පූ.800) දැනට කොක්එබේ ප්‍රදේ­ශ­යෙන් ලැබී තිබේ.මධ්‍ය යාන්ඔය නිම්නය තුළ යකඩ හා තඹ කර්මා­න්තය මෙන් ම රන් කර්මා­න්තය ට අදාළ තොර­තුරු ක්‍රි. පු. 800 පමණ කාලය වන විට ලැබීම ඉතා ම වැද­ගත් වේ.

හුදෙ­කලා කඳු වැට­ය­කින් වටව සරු­ප­සින් යුතු භූමි­යක් ලෙස මධ්‍ය යාන්ඔය නිම්නය ආශ්‍රිත පූර්ව ඓති­හා­සික අව­ධියේ දී එහි පරි­ස­රය සැකසී තිබුණි. එසේ­නම් පරි­ස­රය ඇසුරු කොට ගෙන පූර්ව ඓති­හා­සික ජනා­වාස ගණ­නා­වක් ස්ථාන­ග­තව ඇති බව හඳු­නා­ගත හැකිය. ගුරු­ග­ල්හින්න, දිවු­ල්වැව, කොක්එබේ, රඹෑව, වඩි­ග­වැව, තම්මැ­න්නා­ගො­ඩැල්ල, පරං­ගි­යා­වා­ඩිය යනා­දිය එසේ පරි­සර පද්ධ­තිය මුල්කොට ගෙන බිහි වූ ජනා­වා­ස­යන්ය. මෙවැනි හුදෙ­කලා කඳු හෝ ගොඩැලි සහිත භූවි­ෂ­ම­තාව නිසා ඒ පරි­ස­රයේ ස්වාභා­වික භූප­ත­න­යක් (Hollow) නිර්මා­ණය වී ඇති බවත් මේ භූප­තන ඊසා­න­දිග මෝසම් වර්ෂාව සක්‍රීය වීම සමඟ ජලය රැ‍ඳෙන ස්ථාන බවට පත්වන බවත් සඳ­හන්ය. පූර්ව ඓති­හා­සික අව­ධියේ ජනා­වා­ස­වල ස්ථාන­ගත වීම පිළි­බඳ විම­ර්ශ­නය කිරී­මේදී මෙවැනි භූප­තන සහිත ස්ථාන­වල එම ජනා­වාස ස්ථාන­ගත වී ඇති බව මහා­චාර්ය සුද­ර්ශන් සෙනෙ­වි­ර­ත්න­යන්ගේ අද­හ­සයි. ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ ඉබ්බ­න්ක­ටුව, ඉද­මො­ර­ළු­ව­වැව, පොම්ප­රි­ප්පුව යනාදි ස්ථාන­ව­ලින් මේ ජනා­වාස පිළි­බ­ඳව හඳු­නා­ගත හැකි බවයි.

දිව­යිනේ විවිධ පෙදෙස්වලින් මෙවැනි සුසාන භූමි ඉතා බහුල ලෙස හමු වූව ද ඉබ්බ­න්ක­ටුව මහා­ශිලා සුසා­නය අතීත මානව සමා­ජයේ එක් පැති­ක­ඩක් නිරූ­ප­ණය කරන ප්‍රබල සාධ­ක­යකි. මෙම තොර­තුරු අනුව සනාථ වනුයේ අතී­තයේ දී ශ්‍රී ලාංකි­ක­යන් පූර්ව ඵෙති­හා­සික යුගයේ දියුණු තාක්ෂ­ණ­ය­කින් හෙබි සංස්කෘ­ති­ය­කට හිමි­කම් කී මානව පිරි­සක් බවය.

සිළුමිණ

2020 ජූලි  12

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි

කටුවන ඕලන්ද කොටුව සඟවා ගත් ඉතිහාසය

 මාතර සිට හක්මණ හරහා වලස්මුල්ලට පැමිණ, මිද්දෙනිය නගරය පසුකර වලස්මුල්ලේ සිට කිලෝ මීටර පහළවක් පමණ ගමන් කළ විට ඓතිහාසික කටුවන ලන්දේසි බලකොටුවට පිවිසිය හැකිය. කටුවන යනු අනාදිමත් කාලයක පටන් ඓතිහාසික භූමියක් බව මහාවංශය අනුව සනාථ වේ. 12 වන සියවසෙහි දි පරාක්‍රමබාහු රජු හා සටන් වැදුණ සුගලා දේවියගේ සෙබලු රැඳී සිටි ස්ථානයක් ලෙස ද කටුවන පිළිබඳව සඳහන්ව ඇත.

ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දීය වෙළෙඳ සමාගමට අයත් වූ උතුරු දිග සීමාවේ උඩරට රාජ්‍යයේ දකුණු දිගට මායිම්ම පිහිටවන ලද විශාලතම බලකොටුව ලෙස කටුවන හැඳින්වෙන අතර එය ක්‍රි. ව. 1697 දි ඉදිකරනු ලැබීය. රට අභ්‍යන්තරයෙ පිහිටි වඩාත්ම හොඳින් ආරක්ෂා වී ඇති ලන්දේසි බලකොටුව වීම එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම ඉහළ දැමීමට ඉවහල් වේ. ජර්මන් ජාතික සැලසුම් ශිල්පියකු වු ජොහාන් වුල්ෆ්ගෑන්ග් හෙයිත් ((Johann Wolfgang Heydt) ) 1734 දි බලකොටුවට පැමිණ එකල පැවති තත්ත්වය පිළිබඳව සඳහන් කරනුයේ බලකොටුව සමචතුරශ්‍රාකාර, කපරාරු කළ බිත්ති සහිත ගොඩනැඟිල්ලක් බවත් එහි සමචතුරශ්‍රාකාර හැඩය ප්‍රතිමුඛ කොන් දෙකක මුරපලවල් (බැස්ටියන්) දෙකක් පිහිටීම හේතුවෙන් මඳක් විකෘති තත්ත්වයක් පෙන්නුම් කරන බවය. එසේම මෙම එක් මුරපලක කාලතුවක්කු හය බැගින් තිබූ බැව් ද සඳහන් කරයි.

ඔහුගේ විස්තරයට අනුව කටුවන බලකොටුවේ බිම් සැලසුමෙහි ගොඩනැඟිලි පහත පරිදි ස්‌ථාපිත වී ඇත. එනම්, එයට ඇත්තේ එක්‌ ඇතුළු වීමේ දොරටුවක්‌ පමණි. දොරටුව අසලින්ම දකුණු පැත්තේ බලකොටුව අධිපති තැන වසන නිවාසය ඇත. ඔහු සාජන්ට්‌වරයෙකි. මෙය සමීපයේ තිර බිත්තිය දිගට ගබඩා ගෙයකි. සියලුම වර්ගවල බඩු ගබඩා කර ඇත්තේ මෙහිය. මෙහි කෙළවර වෙඩි බෙහෙත් ගබඩාවකි. ඊට යාබදව ඇත්තේ යුධෝපකරණ ගබඩාවයි. මෙය තට්‌ටු දෙකකින් යුත් ගොඩනැඟිල්ලකි. අනතුරුව ඇත්තේ කාලතුවක්‌කුකරුගේ නවාතැනය. මෙය ළඟට ඇත්තේ ආරක්‍ෂක භටයන්ගේ මුරපොළය. මෙම මුරගෙය කෙළවර ශල්‍ය වෛද්‍යවරයාගේ නවාතැනයි. බලකොටුවේ ගොඩනැගිලි ස්‌ථාපිත කර තිබෙනුයේ තුන් පැත්තක්‌ ආවරණය වන ආකාරයෙන් පමණක්‌ වීම විශේෂිත ලක්‍ෂණයකි. මෙහි මධ්‍යයේ හතරැස්‌ විවෘත මිදුලකි. කොටුවට ඇතුළු වන දොරටුවට වම් පැත්තෙන් ළිඳකි. එමෙන්ම හෙයිත්ගේ වාර්තාව අනුව බලකොටුවේ පිරිස් බලය 40 දෙනෙකුගෙන් පමණ සමන්විත වී ඇති අතර බලකොටුවේ වැසි වතුර බැසයාමට ක්‍රමවේදයක් වූ බව ද සඳහන් ය. එහෙත් ආර්.එල්.බ්‍රොහියර් පවසන්නේ කටුවන බලකොටුවේ ලන්දේසීන් 30 ක ගෙන් පමණ යුත් කණ්‌ඩායමක්‌ වාසය කළ බවය.

දිගින් සහ පළලින් අඩි 150 ක් වන චතුරශ්‍රාකාර ගොඩනැගිල්ලක් වූ මෙහි ප්‍රධාන කොටු පවුර පිටතින් අඩි 20 ක් පමණ උසින් යුක්තය. එහි අභ්‍යන්තරය අඩි 8 සිට 12 දක්වා වෙනස් වන උසකින් සමන්විත වූ අතර ප්‍රාකාරය විශාල ගල් කුට්ටි උපයෝගී කොට ගෙන හුණු බදාමයෙන් තනා ඇත. ගොඩනැගිල්ලට එක් ප්‍රවේශ දොරටුවක් පමණක් තිබුණි. වම් පසින් බලකොටුව තුළ ඉතා උස් වූ ගොඩනැගිල්ලක් ස්ථාපිත විය. එහි ඔර්ලෝසුවක් ද සවිකර තිබී ඇත. එය යුද්ධෝපකරණ ගබඩාවට ඉහළින් දර්ශනය වූ බවත්, කොටුවේ ප්‍රාකාරයට යාබදව දකුණු පසින් ප්‍රධාන අණ දෙන නිලධාරියාගේ නිල නිවස පිහිටා තිබූ බවත්, බලකොටුව සම්බන්ධව ඇති ඓතිහාසික තොරතුරු ඇතුළත් සැලැස්මේ අන්තර්ගතය.

ලන්දේසීන් කටුවන බලකොටුව ඉදි කිරීමේදී මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු කරවන ලද අරමුණු දෙකක් විය. එනම් දකුණු මුහුදු තීරයේ සිය දේශ සීමාව හා කන්ද උඩරට දේශ සීමාව අතර කලාපයේ ආරක්ෂාව තහවුරු කර ගැනීම හා වාණිජ අරමුණු ඉටු කර ගැනීමේ දී කලාපීය භාණ්ඩ මිලදී ගැනීමේ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස යොදා ගැනීමය. අගනුවර වූ මහනුවර සිට ලන්දේසීන්ගේ ප්‍රධාන නගරයක් වූ මාතර දක්වා දිවෙන මාර්ගය ආරක්ෂා කරගැනීමට හා උඩරට සමග වෙළඳ සබඳතා ආරක්ෂා කර ගැනීමට ද මෙම බලකොටුව පවත්වා ගැනීමට හේතුවක් විය.

බලකොටුවක් නිර්මාණය කිරීම උදෙසා සුදුසු පරිසරයක් කටුවන බලකොටුව අවට ප්‍රදේශයේ පිහිටීම ද මෙහිදී සුවිශේෂි හේතුවක් වී ඇත. මෙහි රැළි බිම් සහිත භූමි ලක්ෂණ පෙන්නුම් කළ ද, බටහිර හා වයඹ දිග මායිම්වල තරමක් උස කඳු පන්ති පිහිටා තිබීම දැකිය හැකිය. ඒ අතරින් රම්මලකන්ද, හිඟුරකන්ද, කරවිලකන්ද ප්‍රමුඛස්ථානයක් හිමිකර ගනී. වෙරළ ඉම දක්වා සමතලා භූමි ප්‍රදේශයක් ලෙස බලකොටුවට නැඟෙනහිර දෙසින් වූ බිම් කඩ පැතිරීම බලකොටුවේ විශේෂත්වට හේතුවිය.

ලන්දේසීන් විසින් නිර්මාණය කරනු ලැබූ හංවැල්ල හා අවිස්සාවේල්ල යන බළකොටුවලට සමගාමීව කටුවන බලකොටුව ඉදිකරන ලද මුත් වර්තමානය වන විට එම බළකොටු මෙතරම් ආරක්ෂා වී නැත.

මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ උඩරට රාජ්‍යයත්, මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයත් වෙන් කරන වැදගත් මුර පොළක් ලෙසට කටුවන බලකොටුව භාවිත විය. මුහුදුබඩ පළාත්හි ආරක්ෂක මර්මස්ථානවල බලකොටු ඉදිකිරීම විදේශිකයන් තම බලය පතුරුවාලීමටත් ආරක්ෂාවටත් උපයෝගි කරගනු ලැබීය. වෙරළාසන්න ප්‍රදේශයන්හි ලන්දේසීන් විසින් ඉදිකර ඇති බලකොටු අතර ගාල්ල, මාතර, යාපනය, ත්‍රිකුණාමලය හා කල්පිටිය ප්‍රමුඛස්ථානයක් ගනී. ඔවුන් වෙරළ තීරයේ මෙන්ම රට අභ්‍යන්තරයේ ද සිය යුද ශක්තිය විහිදුවා තම බලපරාක්‍රමය තහවුරු කිරීමට කටයුතු කරනු ලැබීය. එසේ මුහුදු සීමාවට සැතපුම් 20 ක් පමණ ඈතින් පිහිටුවන ලද බලකොටු අතර කටුවන කදිම සාක්ෂියකි.

කටුවන බලකොටුවක්‌ වශයෙන් ගත් කළ කුඩා ආරක්‍ෂක මුරපළක්‌ වශයෙන් ද ආහාර ද්‍රව්‍ය හා වෙනත් අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය එක්‌රැස්‌ කරනු ලබන එසේම බෙදාහැරීමේ ගබඩා මධ්‍යස්‌ථානයක්‌ වශයෙන් ද ක්‍රියාකර ඇති බව පැහැදිලිය.

ආර්.එල්. බ්‍රෝහියර්ගේ සටහන්වල දැක්වෙන්නේ කැලෑවෙන් වට වූ මේ කුඩා බලකොටුවේ රන්පැහැති කෙස් ඇති, හිරු රැසින් දැවුණු සිරුරු ඇති ලන්දේසීන් තිස් දෙනෙක් ජීවත් වූ බවත්, ඔවුන් නියත වශයෙන් ම රටකින් පිටුවහල් කළ හෝ සිර කඳවුරක රැඳවූ පිරිස්‌ මෙන් ජීවිතය ගත කළ බවත්ය. ඔවුන්ගේ එකම විනෝදාංශය‌ වූයේ ගඟේ මාළු බෑමත්, මොණරුන් හෝ මුවන් දඩයම් කිරීමත්ය.

මෙසේ කල්ගත වත්ම, මාර්තු මාසයේ එක්‌ දිනෙක බලකොටුවේ භටයෝ රාත්‍රි ආහාරය ගනිමින් සිටිය දී හදිසියේම මුරපළින් අනතුරු හැඟවීමේ සංඥාව නිකුත් වූ අතර ආහාර ගැනීම නවතා දැමූ ඕලන්ද සොල්දාදුවන් වහ වහා තමන්ගේ ස්‌ථාන කරා ළඟා විය. ඈත කඳුකරයේ දුර්ග මාර්ගය දෙසින් පහළට දිවෙන පන්දම් පෙළ අතරින් සිංහල වැසියන්ගේ ජය ඝෝෂා හඬත්, බෙර හඬත් නැගෙන්නට විය. එසේ වුව ද මෙම දසුනින් බලකොටුවේ අණ දෙන නිලධාරියා වූ ආනවුඩ් වාන් වර්ඩේ එතරම් කලබලයට පත්වූ බවක්‌ පෙනෙන්නට නොතිබිණ. කන්ද උඩරට රජුගේ සේනා සිය බලකොටුවට පහර දෙන්නේ නම් ඊට සැලකිය යුතු කාලයක්‌ ගනු ලබන්නේය යන්න ඔහුගේ නිගමනය වීම ඊට හේතුව විය. නිදිවර්ජිතව සිටි ඔහු සිය බලකොටුවට නිසැකවම ප්‍රහාර එල්ල කිරීම සඳහා මෙම පිරිස පැමිණ ඇති බැව් වටහා ගත්තේය. එවැන්නකට මුහුණ දීමට තරම් ප්‍රබල ආත්ම ශක්‌තියක්‌ ඔහු සතු විය. එබැවින් පැයකට පමණ පසු භටයන් හය දෙනකු මුරට තබා සෙසු පිරිස්‌ හට නින්දට යැමට ඔහු අවසර ලබා දුණි. කිසිදු අනතුරකින් තොරව එදින රාත්‍රිය පහන් විය. පසු දින උදෑසන අවදි වූ සෙසු සොල්දාදුවන් යුහුසුළුව සිය ස්‌ථානයන් කරා ගොස්‌ සිංහල හමුදා සේනාවන්ට පෙනෙන පරිදි පෙළ ගැසුණහ. සතියක්‌ පමණ ගත විය. අවස්‌ථා කිහිපයක දී බලකොටුවට පහර දෙන ලෙසින් සංඥා නිකුත් කළ ද ප්‍රහාර එල්ල කිරීමක්‌ සිදු නොවීය. එහෙත් ලන්දේසි හේවායන් හට රාත්‍රි නින්දක්‌ නොවීය. ඇතැම් රාත්‍රියක බලකොටුව මුරකරන්නන් හට සිංහල භටයන් මරණීය ප්‍රහාර එල්ල කිරීම ඊට හේතුවයි. කටුවන කොටුවේ ඕලන්දයන් දුබල කිරීමේ සැලසුම් සහගත ප්‍රයත්නයක්‌ මෙසේ දියත් කළ සිංහල සේනාවෝ එය අතිශය සාර්ථක මෙහෙයුමක්‌ බවට පත්කර ගැනීමට සමත් විය.

අනතුරුව එක්‌ හිමිදිරි උදෑසනක මෙම බලකොටුව තරණය කිරීම ආරම්භ කළ දේශීය ජනයා උණ බම්බුවලින් සකසන ලද හිනිමං ආධාරයෙන් අඩි 15 ක්‌ පමණ උසැති කොටු පවුර තරණය කළ අතර තවත් පිරිසක්‌ කොටුව වටකර ඒ දෙසට වෙඩි ප්‍රහාර එල්ල කරන්නට විය. දේශීය වැසියන්ගේ ප්‍රහාරයකට මුහුණ දීමට තරම් ප්‍රමාණවත් පිරිසක්‌ කටුවන කොටුවේ නොවීය. එතෙක්‌ එල්ල වූ ප්‍රහාරයන්ගෙන් එකොළොස්‌ දෙනෙකු මියගොස්‌ සිටි අතර සෙසු පිරිස්‌ අතරින් කිහිප දෙනකු දැඩි ලෙස තුවාල ලබා සිටියහ. එසේම කොටුව තුළ වූ වෙඩි බෙහෙත් සංචිතය ද නිමාවට පත්ව තිබිණ. එබැවින් තවදුරටත් ප්‍රහාරයකට නොගොස්‌ උපක්‍රමශීලි විය යුතු බව අණ දෙන නිලධාරියාගේ අදහස විය. ඒ අනුව දේශීයයන්ට පහර නොදිය යුතු බවත් සියලු ද්වාර විවර කළ යුතු බවත් එක්‌ ඕලන්ද සොල්දාදුවකු පමණක්‌ කොටුවේ රැඳී සිටිය යුතු බවත් ඔහු සිය සොල්දාදුවන් වෙත දන්වන ලදී. රාත්‍රිය වන විට කොටුවේ ද්වාර විවර කර ඇති බව දැක්‌වීමට එහි ගිනිමැලයක්‌ දල්වන ලෙසත් ඔහු අණ කළේය. ගිනිමැලයේ ආලෝකයෙන් බලකොටුව දෙසින් කිසියම් උගුලක්‌ අටවා ඇතැයි සිතූ සිංහල සොල්දාදුවෝ පසු බසින්නට වූහ. පසු දින පහන් වන විට සිංහල හමුදාවෝ ගිරි දුර්ගය දිගේ ආපසු ගමන් කරනු දුටු වාන් වර්ඩේ අණ දෙන නිලධාරියා සැනසුම් සුසුමක්‌ හෙළන්නට ඇත.

ඈතින් යුද බෙර හඬ ඇසෙත්ම තැන් තැන්වල විසිරී සිටි ලන්දේසීහු කොටුව තුළට වැද දොරගුළුලා කොටු පවුර තද කොට සතුරාට ප්‍රතිප්‍රහාර දීමේ සටනට සූදානම් වූහ. කොටුව වටා රැකවල් දැමූ අපේ හමුදාවෝ කොටුවෙ තාප්පයට මදක්‌ දුරින් ශක්‌තිමත් ලෙස විශාල අට්‌ටාලයක්‌ බැඳ ඒ මත කාලතුවක්‌කු සවිකර දිවා රාත්‍රි නොකඩවා කොටුව තුළට වෙඩි තැබූහ. මෙසේ ප්‍රහාර එල්ල වන තෙවන දිනය වන විට කොටුව දෙසින් සමාදාන වීම හෝ යටත් වීමේ සංකේතය ලෙසින් සුදු කොඩියක්‌ ලෙළ දිණි. ඒ සමගම කොටුවේ ප්‍රධාන දොරටුව ද විවර විය. ආරක්‍ෂක භටයන් පිරිවරාගත් යුද්ධ හමුදාවත් සමග දිසාවේ, කොටුව තුළට පැමිණ අසුන් ගත් අතර කොටුවේ ඉතිරිව සිටි සියලු පිරිස්‌ හට සිය නිල ඇඳුමින් සැරසී ඉදිරියට පැමිණෙන ලෙසත් යටත් වන ලෙසත් ඔහු නියෝග කළේය. ලන්දේසි හමුදාව හිස නමා එම නියෝගය පිළිගනු ලැබීය. මෙම කොටුව තුළ සිට තමන් කුමක්‌ කළේ දැයි ඔහු ඕලන්දයන්ගෙන් විමසීය. එයට පිළිවදන් දී ඇත්තේ ජා මිනිසුන් අට දෙනෙකු පමණි. ඔවුන්ගෙන් සයදෙනෙක්‌ මෙහෙකරුවන් බවත් ඉතිරි දෙදෙනා හොරනෑ පිඹීම සහ බෙර වැයීම සිදුකරන බවත් පවසා ඇත. නිහඬව සිටි සියලු දෙනා මහ රජුගේ රාජධානියට විරුද්ධව සටන් කළවුන් බැවින් කැලයට රැගෙන ගොස්‌ මරා දැමූහ. පෙර කී ජා මිනිසුන් අට දෙනා සිර භාරයට පත්විය.

ක්‍රි.ව 1761 පෙබරවාරි මස 06, 07, හා 08 යන තෙදින පුරා කාලතුවක්කු ද උපයෝගී කර ගනිමින් සිංහල සේනාව විසින් එල්ල කර ඇති අඛණ්ඩ ප්‍රහාරය සමඟ කටුවන බලකොටුවේ අවසානය උදාවිය. 1761.02.08 වන දින මේ බලකොටුව සිංහල හමුදාව අත්පත් කරගන්නා ලද අතර මෙම ප්‍රහාරයෙන් කොටුවේ ප්‍රධාන දොරටුව මෙන්ම අභ්‍යන්තර ගොඩනැගිලි ද විනාශ විය. සිංහල රණකාමීන් තම යුද ශක්තිය මෙන්ම උපාය ඥානය ද යොදා ගනිමින් කොටුව විනාශ කිරීමට හේතු වූයේ උඩරට රාජ්‍යයට මෙම ස්ථානයේ සිට සංවිධානය වී පහර දීමට ඉඩ ඇති බවට සැක කළ බැවිනි.

මහනුවර මහා වාසලේදී කටුවන සටන ජය ගැනීම සඳහා සහභාගී වූ සබරගමුවේ ප්‍රධානින් 15 දෙනෙකුට පමණ නින්දගම් ප්‍රදානය කළ බව කියැවේ.

නටබුන්ව පැවති බලකොටුව 1980 දී පුරාවිද්‍යා ස්මාරකයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් වූ අතර 2007 දී නෙදර්ලන්ත රජය හා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව එක්ව කටුවන කොටුවෙ සංරක්ෂණ ව්‍යාපෘතියක් ද ක්‍රියාත්මක කරන ලදී.

සිළුමිණ

2020 ජුනි 28

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි

නැගෙනහිර උරුමය හෙළිකරන ඓතිහාසික ප්‍රෞඪත්වය

පාචීනපස්ස හා උත්තරපස්ස ලෙස අරුත් ගැන්වෙන නැගෙනහිර හා උතුරු පළාතට අම්පාර, මඩකලපුව, ත්‍රිකුණාමලය, වව්නියාව, මුලතිව්, මන්නාරම, කිලිනොච්චි හා යාපනය යන දිස්ත්‍රික්ක අයත්ය. මහවැලි ගඟ, මෙම ප්‍රදේශ දෙක වෙන් කරන සීමාව වූ අතර එය අවසානයේ දී නැගෙනහිරට ගලා ගොස් මිණිපේ පෙදෙස හරහා  ත්‍රිකුණාමලයේ ගෝකණ්ණතිත්ථ නමින් හැඳින් වූ කොට්ඨසාර (කොඩ්ඩියාර්) දෙසින් මුහුදට ගලා බසී.

නැගෙනහිර පළාතේ වැඩි කොටසක් නියෝජනය කරනුයේ රෝහණ දේශයයි. මහවැලි ගඟෙන් උතුරින් රජරටත් (පිහිටි)  දකුණෙන් රෝහණයත් පිහිටා ඇත. වර්තමානයේ නැගෙනහිර පළාතේ දකුණු සීමාව කුඹුක්කන් ඔය ලෙසට සැලකේ. කකුධ නදී, කකුබන්ධ නදී, කුඹුබන් නදී ආදි වශයෙන් කුඹුක්කන් ඔය ව්‍යවහාර විය.

අතීතයේ දී දිගාමඩුල්ල නමින් හැඳින් වූ අම්පාර දිස්ත්‍රික්කය වර්තමාන බෙදීම් අනුව නැගෙනහිර පළාතට අයත් වන අතර මඩකලපුව, පොළොන්නරුව, බදුල්ල, මොනරාගල හා හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයන්ට සීමා මායිම් වේ. මෙහි පරිපාලන කටයුතු අම්පාර, දෙහිඅත්තකණ්ඩිය, මහඔය, පොතුවිල්, අක්කරපත්තුව, ඉරක්කාමන, දමන, පදියතලාව, උහන, සමන්තුරය, ලාහුගල හා අට්ටාලච්චේනය යන ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාස හරහා සිදුවේ. අම්පාර පෙදෙසේ ඇති විශේෂත්වය වූයේ මෙම කලාපය පුරා විසිරී ඇති වඩාත් උස් නොවූ පර්වත මුදුන් ආශ්‍රිතව වෙහෙර විහාර ඉදිකර තිබීමයි. පැරණි සෙල්ලිපි වල දැක්වෙන ස්ථාන නාම හා වාරි නාම අනුව මෙම පෙදෙස ජනාවාසව පැවති බවට කදිම සාධකයකි. ඓතිහාසික ජනාවාසරකරණය පිළිබඳ සාධක සපයන සෙල්ලිපි, ස්ථානගත වී ඇති බොහෝ පෙදෙස් අතර ගනේගම කන්ද, උහන, වේරපුදාව, සන්ගමන්කන්ද, මුල්ලිකුලම්මලේ, පොකුණු දෙන, කොණ්ඩවටවන, රජගල යානාදි ස්ථාන විශේෂ වශයෙන් දැක්විය හැකිය. 

ක්‍රි.ව. 9-10 සියවස් වලදී එකල මෙරට පැවති සමාජ, ආර්ථික තත්ත්වය පිළිබඳ කරුණු අනාවරණය කර ගැනීමට අම්පාර පිහිටි කොණ්ඩවටවන ටැම් ලිපිය ඉවහල් වේ. මෙම ලිපිය මඟින් දිගාමඩුල්ලේ ඇරෑගම හි පාලනය සම්බන්ධව පනවන ලද නීති පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබාගැනීමට හැකි වන අතර ප්‍රාදේශීය පාලනය, බඳු එකතු කිරීම් හා බැඳුණු තොරතුරු දැකගත හැකිය.  එය IV වන දප්පුල රජු කල පිහිටුවන ලද ටැම් ලිපියකි.

කුමන ජාතික වනය ආශ්‍රිතව පිහිටා ඇති බෝවත්තේගල හා කොට්ටදැමූහෙල සෙල් ලිපි අනුව අනුරාධපුර යුගයේ දී මෙම පෙදෙස රුහුණේ ක්ෂත්‍රීයන් විසින් පාලනය කරන ලදැයි යන්න සඳහන්ය. අම්පාර පිහිටි සෙල් ලිපි විශාල ප්‍රමාණයකින් මෙරට පාලනය කළ රජවරු පිළිබඳ තොරතුරු බහුතරයක් අනාවරණය කර ගැනීමට හැකිය.  ක්‍රි.ව. 650 දි පමණ රුහුණ පාලනය කළ දප්පුල රජු රුහුණු විහාරය කරවන ලද බවත් වර්තමානයේ එය මඟුල් මහා විහාරය යැයි හඳුනා ගැනීමටත් සෙල්ලිපි ඉවහල් විය. එමෙන්ම මහාදාඨික රජු අම්පාරෙ දකුණු දිශානුගතව පිහිටි කුඹුක්කන් ඔය ආසන්නයේ සමුද්ද විහාරය නමින් විහාරයක් කර වූ බව දැක්වේ. එය සමුද්‍රගිරි විහාරය නමින් වත්මනේ ව්‍යවහාර වේ. 

අම්පාර ආශ්‍රිතව සියයකට අධිකව පෞරාණික ස්ථාන හඳුනා ගැනීමට හැකිය. ඒ අතර රජගල, දීඝවාපිය, සමන්ගල (බ්‍රාහ්මී අක්ෂර වලින් යුතු සෙල්ලිපි සහිත කටාරම් කෙටූ ගල් ලෙන් සමූහයක් ඇත), සමනබැද්ද, මඟුල් මහා විහාරය, කුඩුම්බිගල, නීලගිරිය, මුහුදු මහා විහාරය, ශාස්ත්‍රවෙල විහාරය, පරගහකැලේ නටබුන්, ලාහුගල කොටවෙහෙර, කඳුරුගොඩ, හෙනානිගල, නුවරගල කන්ද, ගොනාගොල්ල (පැරණි සිතුවම් ඇත), පියංගල ආරණ්‍ය සේනාසනය , පියංගල චිත්‍ර ලෙන, වැද්දාගල කන්ද නටබුන්, හීතවන්නිය කඳුබෑවුම, කොටිගල නටබුන්, බුද්ධංගල ආරණ්‍ය සේනාසනය, කොණ්ඩවටවන නටබුන් හා ටැම් ලිපිය, නියුගුණ විහාරය යනාදි  ස්ථාන ප්‍රධාන කොට දැක්විය හැකිය.

නැගෙනහිර පළාතට අයත් අනෙක් දිස්ත්‍රික්කය වන මඩකලපුව ද පෞරාණික නටඹුන් බහුල ලෙස විසිර පවත්නා භූමි පෙදෙසකි. සියඹලාදීපය යන්න අරුත්ව පුලියන්තිව් යන්න ද්‍රවිඩ භාෂාවෙන් ද මඩ බහුල කලපුවක් සහිත වූ බැවින් මැටි කලපු වී පසු කලෙක මඩකලපු වූ බව ද අදහසයි.  එච්. සී. පී. බෙල්ගේ සටහන අනුව 1766 දී පෙරදිග ඉන්දියාවේ ලන්දේසි සමාගම මෙරට සමඟ අත්සන් තබන ලද ගිවිසුමේ සටහන්ව තිබෙන්නේ මඩකලපුව එම කාල වකවානුවේ දී කඳුකර පළාතට අයත්ව පැවති බවය. කඩඉම් පොතෙහි, මුල්කාල වකවානුවේ දී මඩකලපුව ඇතුළු පෙදෙස දීඝවාපිය ලෙස හැඳින්වූ බවත් 1833 ඔක්තෝම්බර් 01 දින කරන ප්‍රකාශයකින් සමස්ත දිවයිනම පළාත් පහකට කට බෙදා ඊට අදාළව ප්‍රදේශ නම් කළ බවත් දැක්වේ.

මඩකලපු ප්‍රදේශයට මුස්ලිම් ජනයා ව්‍යාප්ත වූයේ යැයි සැලකෙන්නේ ක්‍රි.ව. 8 වන සියවසේ දී මෙරටට පැමිණි අරාබි වෙළෙන්දුන්ගෙනි. එසේම පෘතුගීසින් විසින් 1622 දී මඩකලපුව අල්ලා ගත්  අතර ඔවුන්ගේ ආගම ප්‍රචාරය කිරීම සඳහා එහි විසූ ද්‍රවිඩ ජනයා යොදා ගත් බව ද සඳහන්ය. පසුව 1639 දී ලන්දේසීන් මඩකලපුවේ  බලය අත්පත් කරගත් අතර ඉංග්‍රීසි පාලන සමය වනතුරුම ලන්දේසීන් තම පරිපාලන කටයුතු මෙහෙය වනු ලැබූයේ එහි වූ බල කොටුවේ සිටය.  නැගෙනහිර පළාතේ දිසාපතිවරයකු වූ R.A.G. Festing 1918 දී, කනගරත්නම් ගෙ මඩකලපුව විස්තරයට පෙරවදන ලියමින් ප්‍රකාශ කරනු ලැබූයේ, අතීතයේ දී සිංහල ජනයාගෙන් පිරී පැවති ප්‍රදේශයක් වූ මඩකලපුව තුළ තිබූ බොහෝ පෞරාණික නටඹුන් සියසින් දුටු බවය.

මඩකලපුව ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන පෞරාණික ස්ථාන අතර මඩකලපුව ලන්දේසි කොටුව ප්‍රමුඛස්ථානයක් හිමිකර ගන්නා සේම  කල්අඩි පාලම හා සම්බන්ධ පැරණි මාර්ගය, පුළුකුණාව රජමහා විහාරය, මඩකලපුව ප්‍රදීපාගාරය, රූගම වැව, කුසලානකන්ද, කලුදුපොතනමලේ, කොකාගල, එරුවිල, වහෙර උඩුමහලේ නටබුන් හා මාමංග පුල්ලෙයාර් දේවාලය යනාදිය ප්‍රධාන කොට සඳහන් කළ හැකිය.                                                      

ත්‍රිකුණාමලය දිස්ත්‍රික්කයේ ද පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමින් අනූන වැදගත් ස්‌ථාන රැසක්‌ පවතී. පදවි ශ්‍රීපුර, ත්‍රිකුණාමලය, සේරුවිල, වෙරුගල්, කඩවත්සතර, කුච්චවේලි, ගෝමරන්කඩවල යන ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාස යටතේ එහි පරිපාලනමය කටයුතු සිදුවේ. ත්‍රිකුණාමලය පුරා විසිරි ඇති පෞරාණික ස්ථාන අතර රන්මඩු රජ මහා විහාරය, ලංකාපටුන සමුද්‍රගිරි විහාරය, සේරුවිල මංගල රජමහා විහාරය, පාෂාණ පබ්බත විහාරය, කන්නියා (කින්නියා) උණුදිය ළිං, ත්‍රිකුණාමලය කොටුව, අසිරිමලේ රජමහා විහාරය, තිරියාය වටදාගෙය, වෙල්ගම් වෙහෙර, රිදී කන්ද (පැරණි ආරාම සංකීර්ණයක්) හා රංගිරි උල්පත විහාරය (පැරණි ආරාම සංකීර්ණයක්) යනාදිය පුමුඛස්ථානයක් ගනී.

සංවිධානාත්මකව සිදුකරනු ලබන පුරාවස්තු හානිය අද ඉතා බරපතළ තත්ත්වකට පත්ව ඇත. ත්‍රිකුණාමලය, ජිලාන්කුලම, කුච්චවේලි, තඹලගමුව, සේරුවිල, කින්නියා වැනි ප්‍රදේශ එසේ අවධානමට ලක්වුණු ස්ථාන අතර ප්‍රමුඛස්ථානයක් ගනී.

කුච්චවේලි හි පුරාවස්‌තු රැසක්‌ ත්‍රිකුණාමලයෙ මනරම් වෙරළ තීරයක්‌ වන නිලාවැලි ප්‍රදේශයට උතුරු දෙසින් පිහිටා ඇත.  මුහුදු  ඛාදනය හේතුවෙන් මෙම නටඹුන් ශිඝ්‍ර ලෙස විනාශ වෙමින් පවතී. මෙම ප්‍රදේශය තපස්‌සු භල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයන් ලංකාවට ගොඩ බැස්ස ස්‌ථානය යැයි සැලකෙන අතර එය වර්තමානයේ කල්ලරාම  යනුවෙන් හඳුන්වයි. 

1979 දි පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව කුච්චවේලි පුරාණ රජමහා විහාරය සම්බන්ධව අවධානය යොමුකොට එහි ආරක්ෂාව වෙනුවෙන් ක්‍රියා කරන්නට උත්සාහ දරන ලද අතර  1984 දි කුච්චවේලි ආසන්නයේ පිහිටා තිබූ තානායම පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට පවරා ගැනීම සිදුකරගනු ලැබීය. එසේම පිච්ච මල් විහාරය නමින් ද මෙම විහාරය  හැඳින්වේ. 2013 අගෝස්තු 13 දින අංක 1823/73 දරන ගැසට් නිවේදනය මගින් පිච්චමල් විහාරයේ පිහිටි පැරැණි දාගැබ හා ලෙන් ඇතුළු අවශේෂ පුරාවිද්‍යා ස්මාරකයක් වශයෙන් ද ප්‍රකාශයට පත් කෙරිණි.

1998 වසරේ දි දීඝවාපිය ප‍්‍රදේශයේ ඉඩම් බෙදීමක් සිදු කිරීමට දරන ලද උත්සාහයක් සමාජයෙන් එල්ල කරන ලද දැඩි විරෝධය හේතුවෙන් නතර කරන්නට සිදුවිය. දීඝවාපියෙන් පසුව දැවැන්ත ලෙස බෞද්ධ උරුමයන් සංහාරය සිදුවූයේ අක්කරපත්තුවේය. අම්පාර දිස්ත්‍රික්කයේ අක්කරපත්තුව - ආලියඩිවේම්බු ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ පිහිටා තිබෙන ඵෙතිහාසික දාගැබක් ඩෝසර් කර විනාශ කිරීම මින් ප්‍රධාන තැනක් ගනී.

මොට්ටයාගල පර්වතය පාමුල තිබූ ඉපැරැණි ගරා වැටුණු චෛත්‍යයක්  ද 2012 වසරේ සැප්තැම්බර් මස දි එම ස්ථානයේ ගොවිතැන් කටයුතු කළ පුද්ගලයකු විසින් ඩෝසර් කර දමා විනාශ කරණු ලැබීය.  මෙම ස්ථානය ඓතිහාසික තොරතුරු ඇතුළත් පුදබිමක් වන අතර රජවරුන්ගේ නොමද අනුග්‍රහය ලද භූමියක් බව ද සඳහන්ය. මහානාග, යඨාලතිස්ස, ගෝඨාභය, කාවන්තිස්ස යන රජවරුන්ගේ  තොරතුරු ඇතුළත් සෙල්ලිපි මෙහි දක්නට ඇත. එමෙන්ම මෙම ස්ථානය මොට්ටයාපල්ලු හා මොට්ටයාමල නමින්ද හැඳින්වේ.  පියගැට පේළි ඔස්සේ පර්වතයට නැගිය යුතු අතර කටාරම් සහිත ලෙන්, පොකුණු මෙන්ම  පර්වතය මුදුනේ පෞරාණික ලක්ෂණ විද්‍යාමාන වන දාගැබ් හා ගොඩනැගිලිවල සලකුණු ද දක්නට ලැබේ. 

මෙම පර්වතයේ සඳහන් සෙල්ලිපියෙහි අන්තර්ගතය ලෙස සෙනරත් පරණවිතානයන් පෙන්වා දෙනුයේ  දසභානික පරම්පරාවට අයත් (කතරගම ක්‍ෂත‍්‍රීයන්ගේ පරම්පරාව විය හැකිය) උපථර නාග නාග නම් රජකෙනෙක් ගමිණි තිස්ස විහාරය කරවා පැමිණ නොපැමිණ සංඝයාට පූජා කළ බව ය.

 මෙම පෙදෙසේ ඇති ස්ථාන අතර උස් පර්වතයක පිහිටි සෙම්බුමලේ විහාරය ද විශේෂ ස්ථානයක් ගනී. එම පුදබිම වටා ඓතිහාසිකමය වටිනාකමකින් යුත් ආරණ්‍ය සේනාසන කිහිපයක් දර්ශනය වේ. බඹරගල වන සෙනසුන සෙම්බුමලේ සෑයට නැගෙනහිර දෙසින් ද දෙඹරගල වන සෙනසුන උතුරින් ද වසන්වැව චෛත්‍යය බටහිරෙන් ද, තිරියාය සහ රංගිරි උල්පත ඊසාන දිසාවෙන් ද සෙම්බුමලේ  වටා මෙලෙස පිහිටා ඇත. 

අක්‌කර දෙසීයක පමණ වපසරියක පැතිරුණු භූමියක් පර්වතය සිසාරා දක්නට ඇති අතර එම භූමිය පුරාම ඓතිහාසික වටිනාකමකින් යුත් සාධක බහුලව දක්නට තිබේ.  එහි ස්‌තූපය පිහිටි මළුවට පිවිසීමේ දොරටුව බටහිර දිශානුගතව ඇත. එසේම හුණු ගලින් නෙළන ලද හිටි පිළිමයක් නැගෙනහිර දෙසට වන්නට දැකගත හැකි වුවද එම පිළිමයේ හිස විනාශයට පත්ව තිබේ. එහි සිවුරේ රැළි මැනවින් නිරූපණය කොට ඇති අතර එක් හස්තයක් අස්ථානගතය. ඊට නුදුරින් පොකුණු දෙකක් ද ගොඩනැගිල්ලක ශේෂ වූ නටබුන් ද ස්තූපයට ඊසාන දෙසින් දර්ශනය වේ. එසේම උස් ගල් කණු නවයකින් යුක්ත විශාල ගොඩනැගිල්ලක නටඹුන් ද දැකගත හැකිය. හුණු ගලින් නෙළන ලද පාද ලාංඡනයක් දාගැබට නැගෙනහිරින් ඇති අතර ගොඩනැගිලි පාදම් කිහිපයක කොටස්  ද මතුව ඇත. 

මෙලෙස වසර ගණනාවක් මුළුල්ලේ දැඩි අවධානමකට හා ව්‍යසනයන්ට ලක්ව ඇති පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් වටිනාකමක් උසුලන පෞරාණික ස්ථාන රැසකින් සමන්විත නැගෙනහිර පළාතේ පුරාවස්තු ආරක්ෂා කිරීමට ජනාධිපති කාර්යසාධක බලකායක් පත් කරමින් කාලීන අවශ්‍යතාවයක් සපුරාලීම අතිශය ප්‍රශංසා සහගතය. තවද පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ සහය ද ඇතිව ක්‍රියාත්මක වන මෙම වැඩපිළිවෙළ මගින් එම පළාතේ පුරාවස්තු විධිමත්ව සමීක්ෂණය කර ආරක්ෂා කිරීම ද කඩිනමින් කළ යුතු සේම මෙම ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ සැමගේම අවධානය ද යොමුවිය යුතුව ඇත. 

සිළුමිණ

2020 ජුනි 21

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි

 

යාපා පටුනේ රැකගත යුතු උරුම

අලිමංකඩ පටු තීරුවට මායිම් වු වෙනම ප්‍රදේශයක් ලෙස උතුරු පළාතට අයත්ව පිහිටි යාපනය දිස්ත්‍රික්කයේ නියෝජිත භූමිය අර්ධද්වීපයක් ලෙස හඳුනාගත හැකිය. උතුරු මුහුදු තීරය සිසාරා පැතිරුණ යාපනය, කිලිනොච්චි, මුලතිව් හා මන්නාරම යන දිස්ත්‍රික්ක වලින් යාපනය අර්ධද්වීපය සමන්විතය. වර්ග කිලෝමීටර් 1025 ක් පුරා ව්‍යාප්ත වූ යාපනය දිස්ත්‍රික්කය උතුරු දෙසින් කරෙයිනගර් සිට වල්ලිපුරම් දක්වා පුළුල්ව විහිදෙන අතර, දකුණු දෙසට වන විට එය ක්‍රමයෙන් පටු වේ.

ක්‍රි.ව. 14 වන සියවසේ පමණ සිට යාපනය, යාල්පානම් යන්න භාවිතයට පැමිණ ඇත. මෙම ප්‍රදේශය යාල්පානයන් පට්ටනම් ලෙස ක්‍රි.ව. 1435 විජයනගර රජ පරපුරේ තමිල්නාඩු තිරුමනික්කුක්ලි ශිලා ලිපියේ දැක්වේ. සිංහල සංදේශ කාව්‍යයන් හි යාපා පටුන නමින් හඳුන්වා ඇති අතර යාල්පානම් ලෙස දෙමළ සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රවල යාපන රාජධානිය සඳහන්ය. නම්පොත නම් කෘතියෙහි දෙමළපට්ටනම ලෙසින් උතුරු දිග ප්‍රදේශය නම්කර තිබේ.

මයෝසීන චාතුර්ථික අවදියට අයත් භූමි නිර්මාණයකට උරුමකම් කියන මෙහි රතු, දුඹුරු පස්, රතු හා දුඹුරු වැලි, වෙරළ සහ වැලිවැටි, අවසාධිත හුණුගල් දැකිය හැකි කලාපයකි. ප්‍රාග් ඓතිහාසික අවදියේ සිට මානව ක්‍රියාකාරකම්වලට ලක්වුණු ප්‍රදේශයක් වූ යාපනය අනුරාධපුර සිට යටත් විජිත පාලන සමය දක්වාම විවිධ කාලරාමු නියෝජනය කරන පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක බහුල ලෙස සමන්විත භූමියකි. යාපනය, කරෙයිනගර්, ඩෙල්ෆ්ට්, නල්ලූර්, කරවෙඩ්ඩි, වඩමාරච්චි, කෝපායි, පේදුරුතුඩුව, චාවකච්චේරි, වේලනෛ, තෙලිප්පලෛයි, වලිකාමම්, පුනරින්, චංකානෙයි, කයිට්ස්, උඩුවිල් යනාදි ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාස වලට අයත් පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථාන බහුතරයක් දක්නට ලැබේ.

යාපන අර්ධද්වීපය කෙරෙහි යුරෝපීයන්ගේ අවධානය යොමු වීමට මූලික හේතුවක් වූයේ ස්වභාවිකව පිහිටි නැව් තොටුපොළවල්ය. එසේම අනෙක් ප්‍රධාන කරුණ කුළුබඩු වෙළදාමය. මහාවංශයට අනුව උතුරේ පිහිටි මාතොට වරාය විදේශීය සම්බන්ධතා පුළුල් ලෙස පවත්වාගෙන යාමට ඉමහත් පිටිවහලක් විය.

මාතොට වරාය පූර්ව ඓතිහාසික යුගයේ සිටම ප්‍රධාන වරායක්ව පැවතුණු බව 1982, 1984 කාලවකවානු වලදී J. කාස්වල්, M.E ප්‍රිකට් හා S.U. දැරණියගල විසින් සිදුකරන ලද කැණීම් වලින් සනාථ විය. 1979 දී යාපනය විශ්වවිද්‍යාලීය මහාචාර්ය සෙල්ලයියා ක්‍රිෂ්ණරාජා, පේදුරුතුඩුවේ මායක්කායි අසල පිහිටි ලෙන් සහිත ස්ථානය පිළිබඳව මුල් වරට ගවේෂණයක් සිදු කරනු ලැබීය. එම ලෙනෙහි මුහුණත ආසන්නව 1983 දී ගල් ආයුධ සොයාගත් අතර එය ප්‍රාග් ඓතිහාසික ස්ථානයක් ලෙස නම් කරන්නට විය. විමලා බෙග්ලි විසින් කන්දරෝඩෙයි සිදුකරනු ලැබූ කැණීමක් මඟින් එම ස්ථානය බෞද්ධ ආගමික නටබුන් ඇති ස්ථානයක් සේම පොළෝ මට්ටමේ සිට අඩි 12 ක් පමණ ගැඹුරට වන්නට ප්‍රාග් ඓතිහාසික සාධක සහිත භූමියක් ලෙස ද පෙන්වා දී තිබේ.

මෙහිදී අවදි 4 ක් නියෝජනය වන පරිදි කරුණු දක්වා ඇති අතර මුල්ම අවදිය ලෙසට යකඩ යුගයේ ශේෂ වූ සාධකත්, දෙවන අවදිය ලෙසට පූර්ව ඓතිහාසික සංස්කෘතික නියෝජිත මෙවලම් ද තෙවන අවදිය ලෙසට රූලේටඩ් මැටි බඳුන්, ලක්ෂ්මි කාසි, කොරල් කැබලි වලින් යුක්ත වූ බවත් සිව්වන අවදිය ලෙසට බෞද්ධ ශේෂ හඳුනා ගන්නටත් විය.

මහාචාර්ය K.ඉන්ද්‍රපාල 1980 දී මාන්තායි හි සිදු කළ කැණීම් වලින් පැරණි සුසාන භූමි දෙකක් හඳුනා ගැනිණි. මානව ඇට සැකිලි, සත්ත්ව ඇට කැබලි, කළු රතු මැටි බඳුන්, රතු මැටි බඳුන් මෙහිදී සොයාගත් අතර එම සුසාන හා පුරා කෘති ඉන්දියානු මෙගලිතික සුසාන සංස්කෘතියට සමාන යැයි සඳහන්ය.පේදුරු තුඩුවට නොදුරු මායක්කායි විවපාරිමලෛ ප්‍රදේශයේ 2001 දී යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය සෙල්ලයියා ක්‍රිෂ්ණරාජා ප්‍රමුඛ කණ්ඩායම විසින් සිදුකරන ලද ගවේෂණයේ දී ශිලා මෙවලම් රැසක් සොයාගන්නට විය.

2011 දී ආචාර්ය ශිරාන් දැරණියගල, පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් මහාචාර්ය සෙනරත් දිසානායක හා ආචාර්ය නිමල් පෙරේරා යන විද්වතුන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ අධීක්ෂණය යටතේ කන්දරෝඩයේ කැණීම් කටයුතු සිදුකරනු ලැබීය. මායක්කායි ප්‍රදේශයයෙන් හමු වූ ශිලා මෙවලම්, පුරාශිලා යුගයට අයත් යැයි නිගමනය විය. කහඳ පාෂාණයෙන් නිමවා තිබූ කැපුම් ආයුධවලින් යුත් ආයුධ අතර අත්පොරොව මෙම ශිලා මෙවලම් වලින් සුවිශේෂි විය. ඉරණමඩු හා බුන්දල ප්‍රදේශයේ “මිනිහා ගල්කන්ද” නම් වූ ස්ථානයෙන් සොයාගත් වසර 125,000 ක් පැරණි ශිලා මෙවලම් ලංකාවෙන් මෙතෙක් හමු වූ පැරණිතම සාධක ලෙස සැලකු අතර යාපනයෙන් සොයාගත් ශිලා මෙවලම් අදින් වසර 600,000 හෝ (හය ලක්ෂයක්) හෝමෝ ඉරෙක්ටස් මානව සංස්කෘතිය නියෝජනය කරන්නක් බව විද්වතුන්ගේ මතයයි. එය ඇචූලියන් ආයුධ සම්ප්‍රදායට අයත් ශිලා මෙවලම් ලෙස හඳුනා ගෙන ඇත.

ආචාර්ය ශිරාන් දැරණියගලයන් පෙන්වා දෙනුයේ ශිලා මෙවලම් හමු වූ මායක්කායි පෙදෙසෙහි පාරිසරික තත්ත්වය ඉපැරණි විල්ලුවක ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන බවත් එය ඇචූලියන් සාම්ප්‍රදායික මිනිසා භාවිත කළ භූමියක් විය හැකිය යන්නය. කුඩා පඳුරු සහිත මෙම භූමිය අක්කර 55 ක් පුරා පැතිර පවතී.

කඳුරුගොඩ විහාරය පිහිටි කන්දරෝඩියට ළඟාවීමට යාපනය-කන්කසන්තුරේ මාර්ගයේ චුන්නාකම් හන්දිය දක්වා ගමන් කළ යුතුය. කන්දරෝඩෙයි (කන්තරෝඩය) පිළිබඳව විවිධ මතවාද පවතින අතර මහාවංශයට අනුව සංඝාමිත්තා තෙරණියගේ ලංකා ගමන හා සම්බන්ධ වේ. එනම් ලක්දිවට වැඩි මහරහතන් වහන්සේලා 60 නමක් මෙම පෙදෙසේ වැඩවාසය කළ හෙයින් උන්වහන්සේලා අපවත් වීමෙන් අනතුරුව එම ශාරීරික ධාතු නිදන්කොට මෙහි ස්තූප 60 ක් ඉදිකළ බව සඳහන්ය. අක්කර 72 ක් පමණ වූ භූමි ප්‍රමාණයක් රක්ෂිත කලාපයක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් එකල වෙන්කරනු ලැබීය. විටින් විට මෙම ස්ථානයේ කැණීම් කටයුතු සිදුකරනු ලැබූ අතර එහිදී මතුකරගත් පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමින් යුත් නටබුන් අතර දුර්ලභ කවන්ධ බුදු පිළිමයක කොටස් ද හමු විය.

එවකට පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් වූ ආචාර්ය චාල්ස් ගොඩකුඹුරේගේ ප්‍රධානත්වයෙන් 1965 දි සිදුකළ පුරාවිද්‍යා කැණීම් මඟින් ඉතා වැදගත් සාධක මතුකර ගැනීමට හැකිවිය. එහි දී ස්තූප 21 ක් නිරාවරණය කරගත් අතර ස්තූප 36 ක පාදම් මතුකර ගැනීමට පුළුවන් විය.

ආචාර්ය ශිරාන් දැරණියගල කන්දෙරෝඩිය සම්බන්ධව දක්වන අදහස් දැක්වීමේ දී ප්‍රකාශ කරනුයේ මෙය ලංකාවේ හතරවැනි මානව ජනාවාස පෙදෙස නියෝජනය කරන බවයි. අනුරාධපුරය පළමු යුගය ලෙසත්, තිස්සමහාරාමය දෙවැන්නත්, මන්නාරමේ මාතොට හෙවත් මහාතිත්ථ වරාය ආශ්‍රිත පෙදෙස තෙවැන්න ලෙසත් කන්දරෝඩෙ (කඳුරුගොඩ විහාරය) ආශ්‍රිත මානව ජනාවාස පෙදෙස සිව්වැන්නත් ලෙස දැරණියගලයන් පෙන්වා දෙයි.

1970 දශකයේ දී ඇමරිකාවේ පෙන්සිල්වේනියා විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්ය විමලා බෙග්ලි එක්ව පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සිදු කරන ලද කැණීමේ දී කානේලියන් පාෂාණයෙන් නිම වූ මුදුවක් හමු වූ අතර එහි මුද්‍රාවෙන් අශ්වාරෝහකයෙක් නිරූපණය කොට ඇත. ඊට අමතරව අක්ෂර සහිත මැටි බඳුන් කැබලි සොයාගන්නට හැකි විය.

යාපනයේ දක්නට ලැබෙන පැරණි ගොඩනැගිලි අතර නල්ලූර් ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ පිහිටි මන්ත්‍රී මාළිගය සුවිශේෂි තැනක් හිමිකර ගනී. සිංහල ව්‍යවහාරයෙන් රාජමන්ත්‍රී මාළිගය ලෙස ද මන්ද්‍රිමානායි නමින් දෙමළෙන් ද හැඳින්වේ. මෙම ස්ථානය සංකිලියන් රජවරුන්ගේ මාළිගය ලෙස ද ඇතැමුන්ගේ විශ්වාසයයි. ආර්ය චක්‍රවර්ති පරපුරේ අවසාන යුගය නියෝජනය සංකිලියන් රජුගේ කාලය ලෙස ඉතිහාසයේ සඳහන්ය. මෙම ගොඩනැගිල්ලේ ඉදිරිපස පිවිසුම පෘතුගීසි යුගයේ දී එකතු කරන්නට ඇති බවත් 1890 දී ඒ.එස්. තම්බයියා පිල්ලේ විසින් මෙහි ප්‍රධාන දොරටුව නැවත ඉදිකරවූ බව ඊට සම්බන්ධ ද්‍රවිඩ සෙල්ලිපියක දක්වා තිබේ.

එමෙන්ම නල්ලූර් පේදුරුතුඩුව මාර්ගයේ පිහිටා ඇති සංගිලියන් තෝප්පු හෙවත් සංගිලියන් දොරටුව යාපන අර්ධද්වීපයේ ඇති පුරාවස්තු අතර ප්‍රමුඛස්ථානයක් හිමිකර ගනී. මෙය සංගිලියගේ පැරණි මාළිගයට ප්‍රවේශ වන දොරටුව ලෙස සැලකේ. මෙම ස්මාරකය යාපනය රාජධානියේ විසූ සංගිලියන් හෝ සංකිලි (ක්‍රි.ව. 1519) ගේ නමින් හඳුන්වා ඇත. මෙය සංගිලියන් තෝප්පු ලෙස නම්කොට ඇති අතර තෝප්පු යනු තොරණ බවත් දැක්වේ. ගඩොලින් නිමවා හුණු බදාමයෙන් කපරාරු කොට ඇති මෙහි අලංකාර කැටයමින් යුක්තය.

යාපනය කොටුව සම්බන්ධව රුබෙයිරෝගේ “ලංකා ඉතිහාසය” කෘතියෙහි “යාපා පටුන බලකොටුව හතරැස් වූ අතර අට්ටාල හතරක් ද අඩසඳ හතරක් ද තාප්පයක් ද තිබිණි. මේවා සාදා තිබුණේ කොරල් ගල් වලිනි. අවශ්‍ය තුවක්කු මෙහි තිබුණු අතර, රාජධානියේ ආණ්ඩුකාරවරයා ද මෙහි විසුවේය. තාප්පයට පිටින් එක පැත්තක නගරය පිහිටා තිබුණි. යුරෝපීය පාලන සමය තුළ දක්නට ඇති වැදගත්ම පුරාවිද්‍යා උරුමයක් ලෙස යාපනය කොටුව හැඳින්වීම නිවරැදිය” යන්න දක්වා තිබේ. ක්‍රි.ව. 1619 පෘතුගීසින් විසින් මෙම බලකොටුව ගොඩනැංවූ අතර ලන්දේසී පාලන කාලයේ දී නැවත ගොඩනැංවීමක් සිදුකර ඇත. 1658 දී ලන්දේසීන්ට මෙම බලකොටුව යටත් විය. පෘතුගීසින් චතුරස්‍රාකාර ලෙස නිම වූ බලකොටුව ලන්දේසින් විසින් පංචාස්‍රාකාර හැඩයට නිමවීය. කොටුවේ පිට ප්‍රාකාරය අඩි 40 ක් පළලින් ද අඩි 30 ක් උසකින් ද යුක්ත වූ අතර අක්කර 64 ක භූමිභාගයක් පුරා විහිදී ඇත.

උතුරු පළාතේ ආරක්ෂා කර ගත යුතු උරුමයන් අතර ඩෙල්ෆ්ට් දූපතේ පිහිටි බයෝබැබ් ගස නම්කළ හැකිය. මෙම ශාකය සීකිරියාම්පල්ලම් වැව ආසන්නයේ දක්නට ලැබෙන අතර අශ්වයින්ගේ ආහාර පිණිස ආරාබි වෙළඳුන් විසින් මෙරටට ගෙන එන ලදැයි සැලකේ. මෙහි පත්‍ර සතුන්ගේ ප්‍රියතම ආහාර වේ. අඩි 50 ක පමණ වට ප්‍රමාණයකින් යුක්ත මෙම ශාකය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ආරක්ෂිත ස්මාරකයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත. මෙවැනිම වූ බයෝබැබ් ශාක මන්නාරම පල්ලිමුනෙයි හා තලෙයිමාන්නරමේ ද දැකිය හැකිය. 

ඩෙල්ෆ්ට් දූපතේ ඇති පෞරාණික බෞද්ධ නටබුන් සහිත පැරණිම ස්ථානය ලෙස එදිරේසන්ගේ කොටුව නමින් හඳුන්වනු පෙදෙසේ ඉදිකළ මෙම ස්තූපය දැක්විය හැකිය. ක්‍රි.පූ. 2 වන සියවස මෙහි ආරම්භක අවදිය ලෙස සැලකේ. අඩි 34 ක විෂ්කම්භයකින් යුතු ප්‍රධාන ස්තූපය සංරක්ෂණය කොට ඇති අතර එය අඩි 03 ක ප්‍රමාණයකින් යුක්තය. මෙම පෙදෙසේ පිහිටි උසම ස්ථානයේ කොරල් ගල් උපයෝගි කොට ගෙන ස්තූපය නිමවා තිබේ. එමෙන්ම එයට බටහිර හා නැගෙනහිර දිශානුගතව තවත් ස්තූප දෙකක් දක්නට ලැබේ. ඒවායේ පාදම පමණක් දැනට ශේෂව පවතී. මෙම භූමිය පුරාම පැරණි වළං කැබිලිති විසිරී ඇත. ඒ අනුව ඩෙල්ෆ්ට් දූපතේ බෞද්ධ නටබුන් සහිත ස්ථාන ද රැකිය යුතු උතුරේ උරුමයන්ය.

සිළුමිණ 

2020 ජුනි 14

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි 

අන්තවාදීන්ගෙන් බැට කන දෙවනගල ඓතිහාසික පුදබිම

පුරාවිද්‍යාත්මක, ඓතිහාසික හා ආගමික වශයෙන් ඉතා වැදගත්කමක් උසුලන දෙවනගල රජමහා විහාරය සතු ඉඩකඩම් හා පුරාවස්තු කලක පටන් බාහිර පුද්ගලයින්ගේ මංකොල්ල කෑමට ගොදුරු වී තිබේ. මේ සම්බන්ධව ජනමාධ්‍ය තුළ බොහෝ කතිකාවට ලක්ව ඇති අතර ඊට පිළියම් ලෙස රජය මැදිහත්වීම කාලීන අවශ්‍යතාවකි.

 සබරගමු පළාතේ කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ අරණායක ප‍්‍රාදේ‍ශීය ලේකම් කෝට්ඨාසයට අයත් සතර කෝරළයේ ගල්බඩ කෝරළයේ මැද පත්තුවෙ ‌‌ඓතිහාසික දෙවනගල රජමහා විහාරය පිහිටා ඇති අතර අක්කර 72 ක් පුරා පැතිරුණු මෙම පුදබිමට මාවනැල්ලේ සිට හෙම්මාතගම දක්වා දිවෙන මාර්ගයේ කටුගහවත්ත කඩ මණ්ඩියෙන් කිලෝ මීටර් 4 ක් පමණ ගමන් කිරීමෙන් ද අයගම හන්දියේ ඉදිරිපිට මගෙහි උඩපමුණුව මාර්ගයෙන් ද පිවිසිය හැකිය.

1941 දෙසැම්බර් 12 වැනි දින නිකුත් කරන ලද ගැසට් පත්‍රයක් මගින් පුරාවිද්‍යා ස්මාරක ලැයිස්තුවට දෙවනගල විහාරය සන්තක භූමි පෙදෙස ඇතුළත් කර ඇතිමුත් රාජ්‍ය අනුග්‍රහය යටතේ සිදුකරන ලද ගම් බිම් සහිත සම්පූර්ණ විහාරගම ඇතුළත් බිම් මැනුම සකස් කර ඇත්තේ 1876 දීය. දෙවනගල ගල් පර්වතයේ සිට රුවන්දෙනිය ගම දක්වා අක්කර 72 ක් පුරා මෙම භූමිය විහිදේ. බතලේගල, අම්බුළුගල, සුරසරදියෙල්ගල, දනකිරිගල , ඌරගල, සැලවගල, කඩුගන්නාව යනාදි කඳු වැටි රාශියක් දෙවනගලට අවටින් දර්ශනය වේ.

පුරාණ නම් පොතේ පරණ නුවර නමින් දෙවනගල නම් කර ඇති අතර දෙවනගල සම්බන්ධ ඉතා රසවත් ලෙස ගොඩ නැඟුණු ජනප්‍රවාද බහුල වශයෙන් ඇත. ඉන් එකක් ලෙස අලුත්නුවර දෙවියන් හිඟුලේ කිරුංගල්පායට වැඩම කොට දෙවැනිව මෙතැනට වැඩම කළ හෙයින් දෙවනගල වු බව කියැවේ. එසේම රන් වංගෙඩි දෙකක් මෙහි නිදන් කොට තිබීමත් හේතුවක් ලෙස සඳහන්ය. මෙම ප්‍රදේශයේ වඩාත් උසින් පෙනෙන බතලේගලට පමණක් දෙවැනි වූ බැවින් එය දෙවනගල ලෙස හැඳින් වූ බවත් දෙවියන් වැඩ විසූ ගල කියන අරුතින් මෙම පර්වතය අමර ගිර ලෙසත් ව්‍යවහාරයේ පවතී.

දෙල්ගමු විහාරයේ කුරහන් ගලක සඟවලා තිබුණු දළදා වහන්සේ මහනුවරට වැඩමවාගෙන යන අතරතුර එක් රාත්‍රියක් දෙවනගලත් තැන්පත් කර තිබූ බවට මතයක් ඇති අතර මෙහි එසේ තැන්පත් කළා යැයි සැලකෙන කුරහන් ගලක් ද දක්නට ලැබේ. එසේම දළදා වහන්සේ තැන්පත් කර වසර ගණනාවක් පුද සත්කාර කළ කුටිය ලෙස තනිකර කළුගලින් පමණක් නිමවා ඇති ගොඩගැගිල්ල සම්බන්ධව ද අදහස් පවතී.

ජනප්‍රවාද ගත තොරතුරු අනුව ධාතුසේන රජ දවස මෙම පර්වතයෙහි විහාරයක් සෑද වූ බව දැක්වෙන කවි පන්තියක් ලෙස මෙසේ දැක්විය හැකිය.

දිලේ දිලේ රැස් බුදු සසුන ලක තුලේ

විලේ ජලේ නොසිඳේ සැදුණ හැම කලේ

කලේ නිරිඳු දාසෙන් වෙහෙර මන කලේ

ගලේ දෙවන නැග ගොස් වඳිමු සිතු ලොලේ

දෙවනගල පර්වතයට පිවිසීම සඳහා ඇති ගලේ කෙටූ පියගැටපෙළ, පැති දෙකකින් යුක්තය. ටැම්පිට විහාරයකින් යුතු විහාර මන්දිරයක්, අලංකාර පොකුණක්, ස්තූපයක්, බෝධියක්, පැරණි ආවාස ගෘහයක් සහ අතීතයේදී විහාර මන්දිරයක් වූවා යැයි විශ්වාස කරන ශෛලමය ගොඩනැගිල්ලක් මෙම පර්වතයෙහි පිහිටා ඇත.

පර්වතය මුදුනේ ශිලා ලේඛන දෙකක් දක්නට ඇති අතර ඉන් එකක් පොළොන්නරු යුගයේ පළමුවෙනි පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් කරවන ලද්දක් වන අතර අනෙක මහනුවර යුගයේ පළමුවෙනි විමලධර්මසූරිය රජ සමයට අයත්ය.

මහාවංශයේ අනුරාධපුර යුගයේ දී ධාතුසේන රජු විසින් දාසෙන් පව්වෙහි කරවන ලද විහාරයක් ගැන සඳහන් කෙරේ. එකල මෙම ස්ථානය දාසෙන් පව්ව ලෙස හඳුන්වන්නට ඇතැයි යන්න මින් අදහස් වේ. එසේම “ දෙවනගල දාසෙන් වෙහෙර ” නමින් රාජාවලියේ ද දැක්වේ. කිත්සෙන් පව්ව ලෙස පොලොන්නරු යුගයේ දී දෙවනගල හඳුන්වා ඇති අතර ඒ බැව් දෙවනගලට නගින පඩිපෙළ ආසන්නයේ ඇති ගිරි ලිපිය මගින් සනාථ කෙරේ.

මහාවංශයේ සඳහන් පරිදි පළමුවන පරාක්‍රමබාහු (1153-1186) රජුගේ දෙළොස්වන රාජ්‍ය වර්ෂයේදී ලංකාව හා රාමඤ්ඤ දේශය (බුරුමය) අතර පැවති වෙළඳ සබඳතා (ඇතුන් විකිණීම) බිඳ දමමින් , ශ්‍රී ලාංකික නාවිකයන්ට කරන ලද වධ හිංසාවන්ට විරුද්ධව එරට සමඟ යුද වැදුණු බවත් එම සටන ජයග්‍රහණය කළ කිත්නුවරගිරි (කිත්නුවරගල්) සෙනෙවියාට ගම්වර පිදූ බව දෙවනගල සෙල්ලිපියෙහි සඳහන් වේ. එනම් මෙම ලිපිය මහා පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් තම ප්‍රධාන සෙනෙවි කීර්ති නගරගිරි වෙනුවෙන් කරවන ලද්දක් යැයි පිළිගැනේ. බුරුමය ආක්‍රමණය කිරිමේ දී මෙම සෙනෙවියා කුසුමිය නගරය යටත් කර බලය අත්පත් කර ගැනීමට කටයුතු කළ නිසා ඒ පිළිබඳ සතුටු වූ රජතුමා ඔහුට ප්‍රදානය කළ ගම්වරය සම්බන්ධ විස්තරය පිළිබඳව මෙම සෙල්ලිපියේ අන්තර්ගත කර ඇත.

සෙල් ලිපියේ අන්තර්ගතය ලෙස ගත් කළ පරාක්‍රමබාහු රජුගේ සෙන්පතියෙකු වූ කිත්නුවරගල් විසින් (බුරුමය) රාමඤ්ඤ රට ආක්‍රමණය කර “කුසම්ය” නම් නගරය දිනා ගැනීම වෙනුවෙන් මලබටුව ඉඩම හා කිත්සෙන් පව්වෙන් අමුණු 12 ක් හා යාල දෙකක ඉඩම් පමුණු කොට දීම පිළිබඳව විස්තර දැක්වේ. එමෙන්ම පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් තම ඥාති සොයුරන් වූ ගජබාහු සහ මානාභරණ යන දෙදෙනාට විරුද්ධව කළ යුද්ධය ගැන ද එහි සදහන්ව ඇත. භික්ෂූන් වහන්සේලාට විරුද්ධව සීතාවක රාජසිංහයන් විසින් ආඬි පක්ෂය ගෙන කටයුතු කරන අවස්ථාවේ දී සෙංකඩගලින් ඊට විරුද්ධව කොනප්පු බණ්ඩාර නැගී සිටින්නට විය. පරංගින්ට විරුද්ධව කළ සටනේදී මල්වතු විහාරයට අයත් භික්ෂු පරම්පරාවේ දෙවනගල රතනාලංකාර හිමි ඔහුට සහය දුන් බව සඳහන්ය.

මේ හේතුවෙන් උඩරට අත්පත් කර ගැනීමටත් රාජ උරුමය ඇති කුසුමාසන දේවිය තමාසතු කර ගැනීමටත් කොනප්පු බණ්ඩාරයන්ට අවස්ථාව උදාවිය. පිරිහෙමින් පැවති උඩරට රාජධානියට නව ජීවයක් ලබා දෙමින් පළමුවන විමලධර්මසූරිය නමින් කොනප්පු බණ්ඩාර රාජ්‍යත්වයට පත්විය. ඔහු විසින් උපසම්පදාව යළි ස්ථාපිත කොට ආඬින් ගෙන් ශ්‍රී පාදය නැවත පවරා ගෙන බෞද්ධයින් සතු කරන ලද අතර තමන්ට උපකාර කළ දෙවනගල රතනාලංකාර හිමියන්ට කෘත ගුණ සැලකීම පිණිස ගම් බිම් පුදා දෙවනගල පර්වතයේ පිහිටුවන ලද ශිලා ලිපිය මෙහි දී දක්නට ලැබේ. එසේම පරංගින්ට විරුද්ධව සේනාව සංවිධානය කළ ඉතා සුවිශේෂි ස්ථානයක් ලෙසට ද දෙවනගල නම්කළ හැකි අතර මෙහි ස්වර්ණමය යුගය මහනුවර රාජ්‍ය සමයවිය.

දෙවනගල පර්වත මස්තකයේ පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජු විසින් කරවන ලද සෙල් ලිපියට යාබදව විශේෂිත සිරිපතුලක සටහනක් දක්නට ඇති අතර එහි මඟුල් ලකුණු සටහන්ව ඇත. මහනුවර යුගයට අයත් යැයි සැලකෙන මෙය එම යුගයේ නිර්මාණය වූ විශාලතම සහ අලංකාරම සිරිපතුල් සටහන ලෙස ද සඳහන්ය. අඩි 4 ක් පමණ දිගින් යුතුව සෘජුකෝණාස්‍රාකාර රාමුවක් තුළ මෙම සිරිපතුල් සටහන නිමවා තිබේ. එහි දාගැබ් දොළහක්, බෝ රුක් දෙකක් සහ වෙනත් මල් මෝස්තර කීපයක් සහිත රූ සටහන් කොටා ඇත. එමෙන්ම මෙම සිරිපතුලෙහි තවත් සිරිපතුලක සටහනක් ද දක්නට ලැබේ.

පළමුවැනි විමලධර්මසූරිය රජුගේ අනුග්‍රහයෙන් රතනාලංකාර හිමිගේ මූලිකත්වයෙන් පර්වතය මුදුනේ පිහිටුවා ඇති ටැම්පිට පිළිම ගෙය කරන ලද බව සඳහන්ය. මෙම පිළිම ගෙය වටා ගොඩනැගිල්ලක් ඉදිකර තිබෙන බැවින් එකවර එය ටැම්පිට පිළිම ගෙයක් යැයි හඳුනා ගැනීමට අපහසුය. මෙම නිර්මාණකාර්යෙහි නිරත වුණු ශිල්පියාගේ නම එහි ඉදිරියෙන් වූ ගල්තලාවේ සටහන් කර ඇති බව දක්නට ලැබේ. මෙම ගොඩනැගිල්ලට පිවිසීමට දොරටු තුනක් නිමවා ඇති අතර ඉතා අගනා කැටයමින් රූකම් කරන ලද උළුවස්සක් පිළිමගෙට ඇතුළුවන දොරටුවේ දක්නට ලැබේ. පිළිමගෙය අභ්‍යන්තරයේ නිරූපිත සූවිසි විවරණය, සොළොස්මස්ථාන, රහතන් වහන්සේලාගේ යැයි සැලකෙන රූප, ඉර හඳ, වෘක්ෂලතා, ලියවැල් ආදි වූ සිතුවම් මහනුවර යුගයේ මුල්කාලයට අයත් යැයි සැලකේ.

ස්වභාවික පිහිටීම උපයෝගී කොටගෙන පර්වතය මුදුනෙහි නිමවා ඇති ඉතා අලංකාර හා විශාල පොකුණක් මෙහි දී දැක ගැනීමට හැකිය. මෙම පොකුණට යාබදව කුඩා ළිඳක් දක්නට ඇති අතර පොකුණ කළු ගල් බැම්මකින් ආවරණය කර තිබේ. දෙවනගල විහාරයේ වැඩ විසූ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ පරිහරණය පිණිස මෙම පොකුණ ඉදිකරන්නට ඇති බව සඳහන්ය.

පළමුවැනි විමලධර්මසූරිය රජුගේ කාලයේදී මෙම පොකුණ ආශ්‍රිතව උමං මාර්ගයක් තැනු බවට මතයක් පවතී. පරංගීන්ගේ උවදුරු ඇති වීම හේතුවෙන් රජු සහ බිසව නිතර මුණ ගැසීමට නොහැකියාව හේතුවෙන් තම බිසව කුසුමාසන දේවිය නොහොත් දෝනකතරිනා මුණ ගැසීමට එසේ මෙම උමග නිමවන්නට ඇති බව කියැවේ. ඇය දෙවනගල අසල ගමක් වන ගල්ලෑල්ල කැකිරිගොඩ රජ මහා විහාරයේ එවකට කුඩා මාලිගාවේ විසූ බැවින් මෙම පොකුණ හරහා උමං මාර්ගයක් තනා ඇති බවත් මෙහි අනෙක් කෙළවර කොටවෙහෙර රජමහා විහාරයේ පොකුණට යාබදව පිහිටා ඇති බවත් මතයකි. එසේම නියං කාලයක දී වුව ද මෙම පොකුණු දෙකෙහිම ජලය නොසිඳෙන බැවින් එය මෙහි ඇති සුවිශේෂි ලක්ෂණයකි.

මෙම පර්වතය මුදුනෙහි පිහිටි ස්මාරක අතරින් විශේෂිත ස්මාරකයක් ලෙස සම්පූර්ණ වශයෙන් ගලින් ම නිමවා ඇති ඉපැරණි ගල් ගොඩනැගිල්ල දැක්විය හැකිය. විවිධ ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත ගල් කුට්ටි එකමත එකිනෙකට යා වනසේ බදාම රහිතව ගොඩනගා ඇති අතර ශේෂව ඇති බිත්ති කොටස් අනුව ගොඩනැගිල්ල අඩි දොළහක් දක්වා උසින් යුතුව පවතින්නට ඇතැයි යන්න අනුමාන කළ හැකිය. ගොඩනැගිල්ල ඉදිකිරීමට මිණුම් සහිතව ගල් කුට්ටි කපා ගන්නට ඇතැයි යන්න විශ්වාස කරන අතර එම ගල් කුට්ටි කපා ගත් ස්ථානය ලෙසට පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජු විසින් කරවන ලද සෙල්ලිපිය ආසන්නව පිහිටි ගල්තලාව විය හැකිය යන්න සැලකේ.

මෙවැනිම ආකාරයේ ගල් ගෙයක් දෙවුන්දර ද දක්නට ලැබීම සුවිශේෂීය. දෙවනගල පිහිටි ශෛලමය ගොඩනැගිල්ල පොළොන්නරු කාලයට අයත් යැයි පැවසේ. එසේම කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ කාලයේදී දෙවනගල සංවර්ධන කටයුතු කළ බවත් ගම්වර පිදූ බවත් පිළිගැනේ. ජනප්‍රවාදය අනුව මේ ගොඩනැගිල්ල ඉසුරුමුණිපාය නමින් ද හඳුන්වා ඇතැයි යන්න කියැවේ.

ලංකාවේ පළමු පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් ලෙස කටයුතු කළ H.C.P. බෙල්ගේ කෑගලු පුරාවිද්‍යා වාර්තාවේ එකල මෙහි පැවති දාගැබ ගරා වැටී තිබූ බව සඳහන්ය. ධාතුසේන රජුකල මෙහි ගල මත වෙහෙරක් ඉදිකර තිබූ බව සඳහන් වුව ද වර්තමානයේ දක්නට ඇත්තේ මහනුවර යුගයේ පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජුගේ කාලවකවානුවේ දී කරවන ලද දාගැබ යන්න පිළිගැනීමයි. එසේම නිරන්තරයෙන් නිදන් හොරුන්ගේ ග්‍රහණයට මෙම දාගැබ ලක්ව ඇති අතර විවිධ කාල වකවානු වලදී මෙහි ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු කර තිබේ. මෙම ඓතිහාසික පුදබිමේ බෝධි ප්‍රාකාරයක් දක්නට ඇති අතර ඒ තුළ අඩි 15x15 වැනි ප්‍රමාණයෙන් යුක්තව අභ්‍යන්තර කොටු බැම්මකින් නිමවා ඇත. එසේම මෙහි පිහිටුවා ඇති බෝධිය අෂ්ටඵල බෝධි අතරින් එකක් බවත් එය පොළොන්නරුව යුගයට අයත් යැයි ද මතයකි.

එහෙත් 80 දශකයෙන් පසුව දෙවනගල ඓතිහාසික පුදබිම අරාජිකව පැවතීම හේතුවෙන් විවිධ තාඩන පීඩන වලට ගොදුරු විය. ඉතාම ශෝචනීය කරුණක් වනුයේ විමලධර්මසූරිය රජු විසින් කර වූ ශිලා ලේඛනය මතට ඇසිඩ් වත්කර විනාශ කිරීමට උත්සාහ කිරීමයි. එසේම පිළිමගෙයි පිහිටි පිළිමවහන්ස්ගේ උදරය සහිත පෙදෙස යවුලකන් ඇණ විනාශ කිරීම ද ඉතා කනගාටුදායක තත්ත්වයක් විය. පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ මැදිහත්වීම මත මෙම පිළිමය නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී.

අනුරාධපුර යුගය දක්වා ඉතා ඈත අතීතයකට දිවයන මෙම විහාරය මහනුවර යුගය ඔස්සේ වර්තමානය දක්වාම පැවතගෙන පැමිණි මුත් අවාසනාවකට මෙන් විහාරයට අයත් භූමි ප්‍රදේශය අන්‍යාගමික අන්තවාදීන්ගේ තර්ජනයට ලක්ව තිබීම ඉතා ශෝචනීය තත්ත්වයකි.

සිළුමිණ

2020 ජුනි 07

රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි

https://epaper.silumina.lk/Home/ShareArticle?OrgId=2b43a8df&imageview=0

 

මහින්දාගමනය හා බැඳුණු ඓතිහාසික සාධක

 මහාවංශයේ 13 වෙනි පරිච්ඡේදයේ (18-20 ගාථා) සඳහන් පරිදි මහින්දාගමනය සිදුවූයේ පොසොන් පොහෝ දිනකදීය. එනම් බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් වර්ෂ 236 ක් වූ පසුව (ක්‍රි.පූ. 250) ධර්මාශෝක අධිරාජ්‍යයාගේ 18 වන රාජ්‍ය වර්ෂයේදීය. එම කාලය ලක්දිව පාලනය කළ දෙවනපෑතිස් රජුගේ පළමු රාජ්‍ය වර්ෂය ලෙස සැලකේ. මහින්දාගමනය සම්බන්ධව සටහන් වූ දීපවංසය, මහාවංශය, සමන්තපාසාදිකාව, මහාබෝධි වංසය ආදි පාලි කෘති සහ පූජාවලිය, සිංහල බෝධිවංසය ආදි සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර ද මිහින්තලය හා රජගලින් හමු වූ සෙල් ලිපි පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂි ලෙස ද සඳහන් කළ හැකිය.

බුදුහදම මෙරට ස්ථාපිත කිරීමත් සමඟ එකල පැවති ජන ජීවිතයේ බොහෝ වෙනස්කම් සිදු වූ අතර රජරට සභ්‍යත්වයේ විශාල වර්ධනයක් සිදුවිය. මහින්දාගමනය සිදුවන මොහොත වන විටත් ලක්වැසි ජනතාව බුදු දහම ගැන අසා දැන සිටින්නට ඇතැයි සිතිය හැකිමුත් ඔවුන් විවිධ ඇදිහිලි හා විශ්වාස කෙරෙහි එල්ඹගෙන තිබුණි. එහෙත් දේවානම්පියතිස්ස රජු යටතේ රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ලද හේතුවෙන් බුදු දහම ඉතා සීඝ්‍රයෙන් මෙරට ජනයා වැළඳ ගත් බැවින් මළවුන් ඇදහීම, ගස් ගල් පිදීම හා යකුත් පිළිබඳ වූ විශ්වාසයන් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් අත් හැරීම සිදුවිය.

බුදු දහම තර්ක බුද්ධිය හා අවබෝධය පදනම් කොටගත් දර්ශනයක් වූ බැවින් ඇදහිලි හා පූජා සිරිත් විරිත් වලට සීමා නොවීය. ලංකාව, සමස්ත ලෝකයේම ථෙරවාද ග්‍රන්ථ ආරක්ෂා කිරීම පිළිබඳ ප්‍රමුඛතම මධ්‍යස්ථානය විය. ඒ බැව් සනාථ වන අවස්ථාවක් ලෙස ක්‍රි.ව. 5 වන සියවසේ දී චීනයේ සිට පැමිණි ෆාහියන් භික්ෂුව දැක්විය හැකිය. වසර දෙකකට ආසන්න කාලයක් අභයගිරියේ අධ්‍යාපනය ලද උන් වහන්සේ සඳහන් කරනුයේ ඒ වන විට අභයගිරියේ භික්ෂුන් වහන්සේලා 5000 ක් වාසය කළ බවත් මහාවිහාරයේ භික්ෂුන් වහන්සේලා 3000 ක් පමණ වැඩ සිටි බවයි.

එමෙන්ම ෆාහියන් හිමි විසින් චීනයේ බුදුදහම තවදුරටත් ප්‍රචලිත කිරීමේ අරමුණෙන් දීර්ඝාගම, සංයුක්තාගම හා සංයුක්ත සංචක පිටක වැනි සංස්කෘත භාෂාවෙන් රචිත මහීසාසක නිකායට අයත් ග්‍රන්ථ රැසක් අභයගිරි විහාරයෙන් ගෙන ගිය බැව් සඳහන්ය. එකල පැවති මෙරට බෞද්ධ අධ්‍යාපනය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට එමගින් හැකියාවක් ලැබේ. අභයගිරි විහාරය ඔස්සේ අන්තර්ජාතික සබඳතා මඟින් මෙරට සංස්කෘතික වර්ධනය සිදුකිරීමට දායක විය. විටින් විට ඉන්දියාවෙන් මෙරටට පැමිණි මතවාද, සංකල්ප හා දෘෂ්ටි යනාදිය පිළිගැනීම හා එම අදහස් බෙදා හැරීම සිදු කරනු ලැබුයේ ද අභගිරිය මධ්‍යස්ථානය කරගනිමිනි.

සඟ සසුන හා සංඝාරාම යනුවෙන් ආයතන දෙකක් මෙරට බිහිවූයේ මහින්දාගමනය හේතුවෙනි. සංඝසාසනය මගින් ලක්දිව සංස්කෘතිය හැඩ ගැස් වූ අතර සංස්කෘතිය වර්ධනය කරමින් ව්‍යාප්ත කිරීම සංඝාරාමය මගින් සිදුවිය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මහාවිහාරය, අභයගිරිය හා ජේතවනාරාමය වැනි දැවැන්ත සංඝාරාම බිහිවිය. ජනතාවගේ සුබ සෙත වෙනුවෙන් කැප වූ භික්ෂුන් වහන්සේලා මෙහි විසූ අතර රජු හා රට වැසියන් විසින් එම භික්ෂුන් වහන්සේලා ආරක්ෂා කරනු ලැබීය. බුදු දහම මගින් රජයත්, සංඝයාත්, රටවැසියාත් යන ත්‍රිවිධ සංස්ථාවන් එකිනෙකට බද්ධ කරමින් පෝෂණය විය.

බුදුසමය මුලික කොට ගෙන ඉන්දියාව හා ලංකාව අතර ඉතා සමීප සම්බන්ධතාවක් පැවති බව දුට්ඨගාමිණි රජු ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පැවති රුවන්වැලි සෑයෙ පදනම දැමීමේ උත්සවය සඳහා ඉන්දියාවෙන් පැමිණි භික්ෂුන් වහන්සේලා සාක්ෂි දරන බව මහාවංශය ඇතුළු මූලාශ්‍රයන් හි කියැවේ. එනම් ඉන්දියාවේ බුද්ධගයා, උජ්ජෙයින්, ඉසිපතන හෙවත් බරණැස, කෝසම්බි, රජගහ, සාවත්ථි, පාඨලිපුත්‍ර, වෙශාලි, කාශ්මීර වැනි පෙදෙස් වලින් අනුරාධපුරයට භික්ෂුන් වහන්සේලා රාශියක් රැස් වූ බව සඳහන්ය. උතුරු ඉන්දියාවේ සිට ක්‍රි.ව. 5 වන සියවසේ දී පැමිණි බුද්ධඝෝෂ හිමියන් මහාවිහාරයේ දී අට්ඨකථා රචනා කළ බවත් එම විහාරයේදීම ක්‍රි.ව. 8 වන සියවසේ දී දකුණු ඉන්දියාවේ සිට පැමිණි ධම්මපාල හිමියන් අට්ඨකථාකරණයට සහභාගි වූ බවත් පැවසේ.

මහින්දාගමනය නිසා දෙරට අතර වූ සංස්කෘතික සම්බන්ධතා හේතුවෙන් ඉන්දියාවේ සිට භික්ෂුන් වහන්සේලා පැමිණියා සේම ලංකාවේ භික්ෂුන් වහන්සේලා ද ඉන්දියාවට සංක්‍රමණය වූ අවස්ථා දැක්වේ. වට්ටගාමිණි (වළගම්බා) රාජ්‍ය කාලයේ දී ඇති වූ දරුණු බැමිණිටියා සාගතය නිසා භික්ෂූන් වහන්සේලා ඉතා විශාල පිරිසක් දකුණු ඉන්දියාවට නැව් නැගී ගමන් ගත් බව “සම්මෝහවිනෝදනී” නම් වූ අට්ඨකතාවේ දක්වා ඇත. එසේම ලංකාවෙන් ගිය භික්ෂුන් වහ්න්සේලා වෙනුවෙන් “සීහලාරාම” නම් විහාරයක් ඉදිකොට තිබු බව නාගර්ජුන කොණ්ඩයෙන් හමු වූ සෙල් ලිපයක සටහන්ව ඇත.

ඉන්දියාවේ සංචාරය පිණිස හත්වන සියවසේ දී ගමන් ගත් හියුංසියෑං නම් චීන භික්ෂුන් වහන්සේ තම සංචාරක සටහන් හි සඳහන් කරන්නේ උන් වහන්සේ කාංචිපුරයෙහි වැඩ වාසය කරන විට එම ස්ථානයට ලංකාවේ භික්ෂූන් වහන්සේලා තුන් සියයක් පමණ වැඩම කළ බවයි. එසේම එම වාර්තාවල බුද්ධගයාවේ බෝධි වෘක්ෂය පිහිටි තැන උතුරු දොරටුවට නුදුරින් ලංකාවේ රජකු විසින් ඉදි කරවන ලද තෙමහල් මහබෝධි සංඝාරමයක් ගැන ද සඳහන් වේ. උදයසිරි නම් ලාංකිකයෙක් මහාබෝධියට බුදු පිළිමයක් ප්‍රදානය කළ බව ක්‍රි.ව. 10 වන සියවසට අයත් බුද්ධගයා හි ශිලා ලිපියක දැක්වේ.කාලිංග යුද්ධයේදී ලක්ෂ සංඛ්‍යාත මිනිසුන් මරුමුවට පත් වීමෙන් ලද කළකිරීම හේතුවෙන් අශෝක රජු බුදුදහම වැළඳ ගත් බවත් එසේ වැළඳ ගත් දහම ප්‍රචාරය කිරීම පිණිස ලෝකයේ අනිකුත් රටවල් වලට තම දූත කණ්ඩායම් යැවු බව සෙල්ලිපි වල සඳහන් වේ. එම රටවල් අතර ශ්‍රී ලංකාව ද සටහන්ව තිබූ බව කියැවේ.

තුන්වෙනි ධර්ම සංඝායනාව මොග්ගලීපුත්තතිස්ස තෙරුන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පැවති බවත් ඉන්පසු ධර්ම දූතයන් යැවූ ලංකාව ඇතුළු රටවල් 9 ක් පිළිබඳව මහාවංසය හා වංසත්ප්පකාසිනියෙහි සඳහන්ය. එසේම තෙවන සංගායනාවෙන් පසු විවිධ ප්‍රදේශ වලට යැවූ ධර්මදූත කණ්ඩායම් පිළිබඳ කරුණු දැක්වීමේ දී හිමවත් ප්‍රදේශයට මජ්ජිම තෙරුන් යෑවු බව මහාවංශයේ සඳහන් වේ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂි අනුව වංසකතාවේ සඳහන් තෙවන සංගායනාවෙන් පසුව සිදු වූ ධර්ම දූත සේවය පිළිබඳව වූ කරුණු තහවුරු වේ. පුරාවිද්‍යාඥ ඇලෙක්සැන්ඩර් කනින්හැම් විසින් සාංචි ස්තූපයේ කරනු ලැබූ කැණීමේ දී ධාතු කරඬුවක් සොයා ගත් අතර එහි “සපුරිස මජිමස” ලෙස සටහන් කර තිබුණි. එහිම වෙනත් කරඬුවක “සපුරිස කසප ගොතස මෙවතා චරියස” යනුවෙන් සඳහන්ව ඇත. හිමවතට ගිය පිරිස් අතර කස්සප ගොත්ත හිමි ද වූ බව වංසකතාවල දැක්වේ. ඒ අනුව මෙම කරුණ සනාථ වූ බව පැහැදිලිය.

ධර්මය පැතිර ගිය ප්‍රදේශ පිළිබඳව අශෝක අධිරාජ්‍යාගේ ගිර්නාර් ලිපියේ සඳහන් වන අතර එම ප්‍රදේශ ලෙස චෝල, පණ්ඩ්‍ය සතියපුත, කේරළපුත, තම්බපණ්නි යනුවෙන් දක්වා තිබේ. එසේම 13 වන ලිපියේ තාම්‍රපණ්ණී යනුවෙන් දැක්වෙන අතර එය දක්ෂිණ ඉන්දියාවේ තිණ්ණවැලි ප්‍රදේශය යැයි වින්සන්ට් ස්මිත් ප්‍රකාශ කළ ද දකුණු ඉන්දියානු ඉතිහාසඥයෙකු වූ මුඛර්ජි ප්‍රකාශ කරන්නේ එය ශ්‍රී ලංකාව වන බවයි.

මුඛර්ජි පෙන්වා දෙන පරිදි තිණ්ණවැලි යනු ඉතා කුඩා ප්‍ර‍දේශයක් වූ බැවින් අශෝක අධිරාජ්‍යා එසේ කුඩා ප්‍රදේශයක තම ධර්ම ප්‍රචාරක කටයුතු සිදු නොකරන ලද බවත් තම පුත් වූ මිහිඳු හිමියන් ධර්ම ප්‍රචාරය පිණිස තම්බපණ්ණිය වූ ශ්‍රී ලංකාවට යැවූ බවත්ය. එසේම හියුං සියෑං භික්ෂුව, ලංකාවේ බුදු දහම ප්‍රචාරණය කරනු ලැබූයේ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ විසින් යැයි තමා අසා ඇති බව සඳහන් කරයි.

දීපවංසය හා මහාවංසයට අනුව පැළලුප් නුවර සිට මහින්ද හිමි සමඟ ඉට්ඨිය, උත්තිය, සම්බල, භද්දසාල සහ සංඝමිත්තාවන්ගේ පුත්‍ර සුමන සාමණේරයන් සහභාගී වූ බවත් පණ්ඩුක වේදිස නගරයේ දී මෙම කණ්ඩායමට එකතු වූ බවත් දක්වා ඇත.

මිහිඳු හිමියන් පැමිණ වසර 200 කට පමණ පසු කූටකණ්ණතිස්ස (ක්‍රි.පූ. 44-22) රජු කල ලියවන ලද මිහින්තලේ සෙල්ලිපියක් මඟින් මෙම දූත කණ්ඩායම ලංකාවට පැමිණි බව සනාථ වේ. එම ලිපියෙහි පැමිණි සිවු දෙනෙකු ලෙස මහින්ද තෙරනච, භද්දසාල තෙරනච, ඉට්ඨිය තෙරනච, උති තෙරනච යනුවෙන් නම් සටහන්ව ඇති අතර මෙම ලිපියේ අවසාන කොටස විනාශයට පත්ව තිබේ.

“ඉමදිප පටමය ඉදිය අගතන ඉඩික තෙර (ම) හිද තෙරහ තුබෙ” යනුවෙන් සඳහන් සෙල් ලිපියක් රජගල අම්පාරෙන් හමුවීමෙන්ද මහින්දාගමනය පිළිබඳ සාක්ෂි සපයයි. සෙනරත් පරණවිතානයන් පෙන්වා දෙන්නේ මෙහි සඳහන් ස්තූපයන් මිහිඳු හිමියන් හා ඉට්ඨිය හිමියන් වෙනුවෙන් ඉදිකළ බවය. දෙවනපෑතිස් රජුගේ ඇවෑමෙන් රජ වූ උත්තිය රජු ගේ අටවන රාජ වර්ෂයේ දී මිහිඳු මිහියන් පිරිනිවන් පෑ බව වංසකතා හි දැක්වෙන අතර පිරිනිවන් පෑමෙන් පසුව එම ධාතු නිදන් කොට ස්තූප ඉඳිකළ බව සඳහන්ය. මිහින්තලේ ස්තූපය මින් එක් ස්තූපයක් බවත් එහි තිබී හමු වූ ධාතු කරඬුවෙ තැන්පත් කොට ඇත්තේ මිහිඳු හිමිගේ ධාතූන් විය හැකි බවත් සෙනරත් පරණවිතානයන්ගෙ අදහසයි. ක්‍රි.පූ. 2 වන සියවසට අයත් සාංචි ස්තූපයේ දකුණු දොරටුවේ කැටයම් අතර සංඝමිත්තා තෙරණිය විසින් ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාවක් රැගෙන සිටිනා අයුරු නිරූපිත කැටයම මගින් ගම්‍ය වන කරුණක් වන්නේ මහින්දාගමනය සිදුව නොබෝ දිනකින්ම සංඝමිත්තා තෙරණියගේ ආගමනය ද සිදු වූ බවයි. මෙමගින් මහින්දාගමනය පිළිබඳ සත්‍යතාව තව දුරටත් තහවුරු වී ඇත.

සංඝමිත්තා තෙරණියගේ ප්‍රධානත්වයෙන් දේවානම්පියතිස්ස රජු දවස මෙහෙණි සසුන පිහිටුවීම නිසා මෙරට සංස්කෘතිමය වශයෙන් බොහෝ වෙනසක් කිරීමට ඉවහල් විය. එසේම බුද්ධ ශාසනය වෙනුවෙන් කාන්තා දායකත්වය ද ඉතා සැලකිය යුතුව පැවති බවට සෙල් ලිපි සාක්ෂි දරයි. ලෙන් ආරාම සකස් කොට එහි ප්‍රදානය කළ තැනැත්තියගෙ නම කොටනු ලැබීය. මෙම ස්ත්‍රීන් කිසියම් ප්‍රභූ තැනැත්තෙකුගේ භාර්යාව හෝ දුව ලෙසත් උපාසිකා ලෙසත් දක්වා ඇත. මූලාශ්‍රවල සඳහන් පරිදි මෙසේ ලෙන් පූජා කළ ස්ත්‍රීන් දෙසීයකට අධිකය.

මහින්දාගමනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ හා වාස්තු විද්‍යාවේ ද නව දිශානතියක් දක්නට ලැබීය. ලංකාවේ ප්‍රථම ස්තූපය ලෙස සැලකෙන ථුපාරාමය, අභය වැවේ (බසවක්කුලම) මැටියෙන් ඉඳිකළ බව සඳහන් වූවත් වර්තමානය වන විට විවිධ කාලවකවානු වලදී කරනු ලැබු ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු හේතුවෙන් එහි ආරම්භක ලක්ෂණ විනාශ වී ගොසින්ය. එහෙත් මිහින්තලේ කණ්ඨක චේතිය වැඩි වෙනස්කම් වලට බඳුන් නොවී පැරණිබව ආරක්ෂා වෙමින් ශේෂව පවතී.

“වැවයි දාගැබයි ගමයි පන්සලයි ”යන සංස්කෘතික සංකල්පය මහින්දාගමනයත් සමඟ සමාජගත වූ අතර බෞද්ධ දර්ශනයෙන් මිනිසා තුළ මානසිකව ඇති වූ සංවර්ධනාත්මක දියුණුව සංවේදී මිනිස් සමාජයක් බිහි කිරීමට ඉවහල් විය. සිත්පිත් නැති රළු කළු ගලෙකින් අතිශය කරුණාබර ජීවමය බුදු රුවක් නිර්මාණය කරන්නට තරම් මිනිසා සංවේදී වී අධ්‍යාත්මික සංවර්ධනය කරා ගමන් කිරීමට බුදු දහමින් ලැබුණු හික්මීම හේතුවන්නට ඇත. මෙසේ සැලකිය යුතු අයුරින් විමසීමේ දී ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධයිනට පොසොන් පොහෝ දිනය ඓතිහාසික වශයෙන් මෙන්ම ආගමික වශයෙන් ද ඉතා වැදගත් දිනයකි.

සිළුමිණ
2020 මැයි 31
රුක්ෂිලා වෙත්තමුණි